Κώστας Ταχτσής, «Των στίχων μας η αιτία»

—Επιμέλεια αφιερώματος / αρχείο: Γιώργος Ζεβελάκης—

Σαν σήμερα, στις 8 Οκτωβρίου του 1927, γεννήθηκε ο συγγραφέας και ποιητής Κώστας Ταχτσής, ο οποίος, παρότι ολιγογράφος, επηρέασε σε σημαντικό βαθμό την ελληνική μεταπολεμική πεζογραφία. Ο Γιώργος Ζεβελάκης ανασύρει από το αρχείο του μια άγνωστη μορφή ποιήματός του που βρέθηκε με την υπογραφή του συγγραφέα δακτυλογραφημένο μέσα σε βιβλίο του στη βιβλιοθήκη του Τάκη Σινόπουλου· δύο ολιγόστιχα ποιήματα από τη σχεδόν άγνωστη συλλογή του Μικρά ποιήματα (Αθήνα 1952) που τυπώθηκε σε 150 αριθμημένα αντίτυπα και έξι σχέδια του Αλέξη Ακριθάκη για το Καφενείο το Βυζάντιο κι άλλα ποιήματα. Τέλος, η ανάρτηση κοσμείται από δύο νεκρικά μοτίβα διά χειρός Τσαρούχη τα οποία είχαν αξιοποιηθεί ως διακοσμητικά στη συλλογή του Ταχτσή Η συμφωνία του Μπραζίλιαν.

* * *

Εγώ φοβόμουνα τη θάλασσα και τα καράβια

Το ποίημα του Κώστα Ταχτσή: «Εγώ φοβόμουνα τη θάλασσα και τα καράβια» είναι μια άγνωστη, μέχρι τώρα, μορφή του ποιήματος «Το κλειδί» του 1952 . Διαπιστώνονται αλλαγές από την τελική μορφή του. Βρέθηκε με την υπογραφή του συγγραφέα δακτυλογραφημένο μέσα σε βιβλίο του στη βιβλιοθήκη του Τάκη Σινόπουλου.

* * *

Δύο ολιγόστιχα ποιήματα από μια σχεδόν άγνωστη συλλογή του που τυπώθηκε το 1952 σε 150 αριθμημένα αντίτυπα

Έλασσον

Κανένα σύννεφο δεν πέρασε
καμιά φωνή δεν ζήτησε βοήθεια
η απελπισία του τόπου αυτού εκφράζεται
πιο ζωντανά με τη σιωπή
και το πολύ-πολύ τον ψίθυρο
του σκοταδιού που πέφτει-πέφτει
(στις ψυχές μας!..)

Ποιος

Ποιος να μου τόλεγε
ότι σήμερα
θα γράψω αυτό το ποίημα
τόσο μικρό ποίημα
για να γιορτάσω την απουσία σου…
………………………………………..
μα ξάφνου
η μουσική σταμάτησε
ο σκοπός π’ αγαπούσες
π’ αγαπούσες
π’ αγαπούσες
γυρίζει μονάχος στους δρόμους
και κλαίει
ποιος έφυγε
ποιος έφυγε για πάντα.

Μικρά ποιήματα, Αθήνα 1952

* * *

Κοιτάζοντας για τελευταία φορά

Το πλοίο μας σαλπάρισε. Σιγά σιγά
θ’ αφήσουμε τώρα και το λιμάνι. Ο ήλιος
βυθισμένος στον ορίζοντα, χρυσίζει
για στερνή φορά, ποιος ξέρει, τη γη
όπου πρωτόειδαμε το φως του. Σε λίγο
η απόσταση και το σκοτάδι ίσως για πάντα
θα τη σβήσει. Φεύγουμ’ απ’ την ανόητη
κατακραυγή του κόσμου. Σ’ αυτό τον τόπο
οι άνθρωποι δεν ξέρουν να εκτιμήσουν
τους λεπτοτάτους στίχους μας. Τους θίγουν,
ισχυρίζονται, τ’ αθώα μας καμώματα,
δεν βλέπουν, δεν το νιώθουν, πως τα καμώματα
αυτά είναι των στίχων μας η αιτία.
Μακριά από την ενοχλητική μας παρουσία
ίσως τους στίχους μας καλύτερα εκτιμήσουν
ίσως μεγάλους ποιητές μάς πούνε κιόλας.
Μα προ παντός, στα ξένα εκεί – οι ξένοι
είναι πάντοτε επιεικείς στους ξένους –
πιο λεύτεροι, πιο ξένοιαστοι
στις μυστικές συνήθειες θα δοθούμε.

Τι γρήγορα που νύχτωσε. Δεν μπορεί πια κανείς,
μ’ αυτή την ψύχρα, στο κατάστρωμα να μένει.
Γη της πατρίδας, γη αγαπημένη, καληνύχτα.

[ Από το Καφενείο το Βυζάντιο κι άλλα ποιήματα]

Έξι σχέδια του Αλέξη Ακριθάκη για το Καφενείο το Βυζάντιο κι άλλα ποιήματα

Κώστας Ταχτσής

Ο Κώστας Ταχτσής γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Ο πατέρας του καταγόταν από την Ανατολική Ρωμυλία. Σε ηλικία επτά ετών μετά από χωρισμό των γονιών του έφυγε για την Αθήνα με τη γιαγιά του. Στην Αθήνα πέρασε τα μαθητικά και εφηβικά του χρόνια και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου φοίτησε για δυο χρόνια. Είχε προηγηθεί μια αίτησή του στη Σχολή Εμποροπλοιάρχων χωρίς επιτυχία λόγω ασθένειάς του και αδυναμίας να παραστεί στις εξετάσεις. Το 1947 κατατάχτηκε στο στρατό και έφτασε ως το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Στη συνέχεια εργάστηκε ως γραμματέας του αμερικανού επόπτη στο υδροηλεκτρικό έργο του Λούρου. Το 1951 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Ποιήματα. Ακολούθησαν τέσσερις ακόμη συλλογές ως το 1956, από τις οποίες τον έκαναν γνωστό η Συμφωνία του «Μπραζίλιαν» (1954) και το Καφενείο «Το Βυζάντιο»(1956). Την ίδια περίοδο συνδέθηκε φιλικά με τους Οδυσσέα Ελύτη, Νίκο Γκάτσο, Αντρέα Εμπειρίκο. Το 1954 έφυγε για την Αγγλία, όπου έμεινε ως το καλοκαίρι του επόμενου χρόνου. Επέστρεψε στην Αθήνα και ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας. Από την άνοιξη του 1956 ως τον Δεκέμβρη του 1964 έζησε σχεδόν αδιάκοπα στη Δυτική Ευρώπη, Αυστραλία και ΗΠΑ, με ενδιάμεσες επιστροφές στην Ελλάδα. Στην περίοδο αυτή μπάρκαρε σε δανέζικο φορτηγό πλοίο προς τη Γερμανία, συνεργάστηκε στα γυρίσματα της ταινίας Το παιδί και το δελφίνι ως βοηθός σκηνοθέτη, τέλεσε χρέη μάνατζερ σε περιοδεία του πιανίστα Τόνι Γεωργίου στην Αφρική, εργάστηκε ως υπάλληλος εμπορικού καταστήματος και σιδηροδρομικός υπάλληλος στην Αυστραλία. Το 1960 ξεκίνησε για το γύρο της Ευρώπης με βέσπα. Στις χώρες που επισκέφτηκε έγραψε Το τρίτο στεφάνι, το οποίο ολοκλήρωσε στην Αυστραλία, κατά τη διάρκεια δεύτερης εκεί παραμονής του και έστειλε στην Ελλάδα για εκτύπωση. Το έργο απορρίφθηκε ως ακατάλληλο και ο Ταχτσής πραγματοποίησε ιδιωτική έκδοσή του στην Αθήνα το 1962. Δυο μήνες μετά έφυγε για την Αμερική, όπου έμεινε ως το τέλος του 1964. Μετά την οριστική επιστροφή του στην Αθήνα έλαβε μέρος στη συντακτική επιτροπή του περιοδικού Πάλι (1964-67), μαζί με τους Νάνο Βαλαωρίτη, Μαντώ Αραβαντινού, Γιώργο Μακρή, και εργάστηκε ως ξεναγός και μεταφραστής (μετέφρασε τέσσερα θεατρικά έργα του Αριστοφάνη και έργα των Εντουάρντο ντε Φίλιππο, Ατάυντε, κ.ά.). Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας συνυπέγραψε τη Δήλωση των 18 κατά της χούντας και της λογοκρισίας, το 1969, και διώχτηκε από την Ασφάλεια. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του σχεδόν εγκατέλειψε το γράψιμο. Δηλωμένος ομοφυλόφιλος και τραβεστί, ο Κώστας Ταχτσής δολοφονήθηκε άγρια υπό ανεξιχνίαστες συνθήκες στο σπίτι του στον Κολωνό σε ηλικία εξηνταενός χρόνων. Το ποιητικό έργο του Κώστα Ταχτσή κινείται στα πλαίσια της θεματολογίας της καθημερινής ζωής και χαρακτηρίζεται από έντονα λυρική διάθεση, διάθεση η οποία μεταφέρθηκε και στα πεζά του. Το έργο που τον καθιέρωσε στο χώρο της μεταπολεμικής ελληνικής λογοτεχνίας είναι το μυθιστόρημα Το τρίτο στεφάνι, μια ρεαλιστική και ταυτόχρονα συχνά λυρική απεικόνιση της ζωής και της κοσμοθεωρίας των ελλήνων μικροαστών, που καλύπτει την περίοδο από τις αρχές του αιώνα μας ως τη σύγχρονη του συγγραφέα εποχή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ψυχογραφική ικανότητα του Ταχτσή, ιδιαίτερα στους γυναικείους χαρακτήρες του και η εξαιρετική φροντίδα της γλωσσικής του έκφρασης. Ο συν-εκδότης του περιοδικού Πάλι Νάνος Βαλαωρίτης, έγραψε για τον συγγραφέα στο περιοδικό Αντί, τ. 389, στις 9 Σεπτεμβρίου 1988, σε ένα κείμενο με τίτλο: Κώστας Ταχτσής. Το παιχνίδι της γραφής: Μια ενθουσιώδης εμπειρία θανάτου: «Η ζωή του Κώστα Ταχτσή ήταν μια τέτοια αγωνιώδης αναζήτηση, έμμονη, φανατική, επίμονη, της πιο επαίσχυντης αλήθειας, ώστε να βγει από αυτήν το λουλούδι μιας μοναδικής γραφής. […] Και, παρόλο που ήταν με κάποιον τρόπο «αριστοφανικός», δεν ήταν ποτέ «παρωδικός». Παρωδία ήταν η ζωή του. Εκεί έπαιζε θέατρο, ενώ το γράψιμο ήταν στα ίσια, σοβαρή υπόθεση, που δε χωρούσε θεατρινισμούς».

(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.)

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

(2011)   Το τρίτο στεφάνι, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
(2009)   Τα ρέστα, Γαβριηλίδης
(2009)   Το τρίτο στεφάνι, Γαβριηλίδης
(2002)   Ένας Έλληνας δράκος στο Λονδίνο, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2002)   Το τρίτο στεφάνι από τη μεριά της Νίνας, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1996)   Τετράδιον εκθέσεων Κωνστ. Γρηγ. Ταχτσή, Εκδόσεις Πατάκη
(1995)   Η γιαγιά μου η Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη
(1994)   Συγγνώμην, εσείς δεν είσθε ο κύριος Ταχτσής;, Εκδόσεις Πατάκη
(1992)   Από τη χαμηλή σκοπιά, Εξάντας
(1989)   Το φοβερό βήμα, Εξάντας
(1988)   Τα ρέστα, Εξάντας
(1987)   Το τρίτο στεφάνι, Εξάντας
(1986)   Καφενείο το Βυζάντιο κι άλλα ποιήματα, Ερμής
(1985)   The Third Wedding Wreath, Ερμής

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

(2011)   Λογοτεχνικό ημερολόγιο 2012: Αρκεί η φωνή του ηθοποιού, Εκδόσεις Πατάκη
(2011)   Λογοτεχνικό ημερολόγιο 2012: Αρκεί η φωνή του ηθοποιού, Εκδόσεις Πατάκη
(2008)   Γιώργος Σεφέρης 1900-1971: 45 χρόνια μετά το Νόμπελ, Ελευθεροτυπία
Ακριθάκης, Ίτανος

Μεταφράσεις

(1998)   Colette, Sidonie Gabrielle, Το τέλος του αγαπημένου, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1990)   Αριστοφάνης, 445-386 π.Χ., Λυσιστράτη. Βάτραχοι. Εκκλησιάζουσες, Ερμής

* * *

Εδώ άλλες επετειακές αναρτήσεις του dim/art