Pollock, Number 5

Jackson Pollock, (28 Ιανουαρίου 1912 – 11 Αυγούστου 1956). Ζωγράφος του Αφηρημένου Εξπρεσιονισμού.

—της Ειρήνης Βεργοπούλου—

Κάποτε ένας κριτικός έγραψε ότι οι πίνακές μου
δεν έχουν αρχή, μέση και τέλος.
Δεν το είπε για κοπλιμέντο, αλλά ήταν.

Αμφισβητούμενος, ιδιοφυής, βασανισμένος. Από τους διασημότερους ζωγράφους του 20ού αιώνα, με μεγάλη επιρροή στους μεταγενέστερούς του. Η δουλειά του έχει εκτιμηθεί από φυσικούς, μαθηματικούς και ψυχιάτρους, εκτός από τους κριτικούς τέχνης ούτως ή άλλως. Τεχνική του, η οποία έχει συγκριθεί με τα fractals, και η οποία επίσης θεωρείται ότι αποτυπώνει τα κατά Carl Jung πρότυπα της ανθρώπινης ψυχής, ήταν να αφήνει τα χρώματα να πέφτουν πάνω στους τεράστιους καμβάδες και να φτιάχνει τα —φαινομενικά ασυνάρτητα— σχήματα με τα χέρια του, χωρίς παλέτα και πινέλα.

Προκάλεσε, έτσι, τη δυτική τέχνη, που βασιζόταν στα εργαλεία, αλλά προκάλεσε και κάποιους ομότεχνους και κριτικούς, που θεωρούσαν την τεχνοτροπία του «σκέτη βλακεία». Ήταν ένα σοκ για τον κόσμο των τεχνών τότε. Το Life τον εκτόξευσε στη φήμη και στον θρύλο, ρωτώντας σε 4σέλιδο αφιέρωμα αν είναι «ο μεγαλύτερος Αμερικανός ζωγράφος» το 1949, ενώ το Time τον αποκάλεσε το 1956 “Jack the Dripper”, κάνοντας ένα πολύ έξυπνο λογοπαίγνιο για την τεχνική του. Η καθιέρωσή του έγινε το 1943, όταν τον πήρε υπό την σκεπή της η Peggy Guggenheim και τον παρουσίασε στη γκαλερί της.

Του είχαν αποδώσει ότι τα σχήματά του ήταν εντελώς τυχαία, αυτός όμως επέμενε ότι «τίποτε δεν είναι τυχαίο, γμτ», και εξηγούσε ότι το χέρι του ακολουθεί την ορμή του νου και του σώματός του, την ώρα που σχεδίαζε. Στην πορεία θα έφτιαχνε επίσης γλυπτά από άμμο, γύψο, σύρμα. Οι επιρροές του ήταν τα χρωματιστά σχέδια των αυτοχθόνων κατοίκων της Αμερικής που τα είχε δει στις αρχές του ’40, επίσης τοιχογραφίες στο Μεξικό, σουρεαλιστικοί πίνακες, τα Τοτέμ των αυτοχθόνων κατοίκων στη Βρετανική Κολούμπια του Καναδά, αλλά και —κατά δική του μαρτυρία— τα έργα της Αμερικανο-ουκρανής Janet Sobel (1894-1968).

Παρθενογένεση δεν υπάρχει πουθενά, και τελικά φαίνεται ότι η Ιστορία διάλεξε τον Pollock να μείνει μυθικός, σε σχέση με τους άλλους που θα ακολουθούσαν ίσως τις ίδιες ατραπούς. Μπορεί και επειδή η Ιστορία των τεχνών αγαπά τους βασανισμένους και ταλαιπωρημένους.

Ο Pollock ήταν κοινωνικά δύσκολος, με τάσεις απομονωτισμού (ωστόσο ήταν παντρεμένος, με την καλλιτέχνιδα Lee Krasner και είχε ερωμένες), οι βιογράφοι του κρίνουν ότι ήταν διπολικός και πάλευε χρόνια με τον αλκοολισμό. Στις 11 Αυγούστου του 1956, οδηγώντας μεθυσμένος, σκοτώνεται σε δυστύχημα, σε βόλτα με δυο φίλες του. Πέρασε οριστικά τότε στο χώρο του μύθου, χωρίς (και) αυτός, όπως τόσοι άλλοι ζωγράφοι των προηγούμενων αιώνων, να φαντάζεται τα απίστευτα ποσά που θα διέθεταν μαικήνες και οργανισμοί για τα έργα τους μετά θάνατον. Το έργο του «Number 5, 1948» αγοράστηκε το 2006 για 140 εκατομμύρια δολάρια, το «Νο 19, 1948» πουλήθηκε για πάνω από 58 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία στο Christie’s το 2013, ενώ άλλοι πίνακές του με αριθμούς και χρονολογίες για τίτλους, όπως έκανε συνήθως, πουλιούνται για δεκάδες εκατομμύρια επίσης.

Ένα άρωμα καλλιτέχνη και ανθρώπου που δεν ξεθυμαίνει.

Διάφορες αναφορές στον Pollock υπάρχουν σε βιβλία, θέατρο και σινεμά, εκ των οποίων πιο γνωστή ενδεχομένως η ταινία του 2000 με το όνομά του σαν τίτλο, με τον Ed Harris σε σπουδαία ερμηνεία.