Σοκάρει το (ανδρικό) γυμνό

—Της Bethany Bell, BBC News, Βιέννη.
Μετάφραση για το dim/art: Αθηνά Μιχαλακέα—

Μια έκθεση στη Βιέννη διερευνά την αντίδρασή μας απέναντι στο γυμνό σώμα — στη Δύση, οι άνθρωποι μπορεί να έχουν εξοικειωθεί με τη μορφή του γυναικείου γυμνού, το ανδρικό γυμνό, ωστόσο, εξακολουθεί να σοκάρει. Πριν τα εγκαίνια της έκθεσης, το ίδιο το Μουσείο κάλυψε τμήματα των εκθεμάτων, ισχυριζόμενο ότι έχουν προκαλέσει το δημόσιο αίσθημα.

Πέντε γυμνά ανδρικά αγάλματα σε ένα βάθρο μας καλωσορίζουν μόλις εισερχόμαστε στην έκθεση στο Leopold Museum. Το παλαιότερο χρονολογείται από την Αρχαία Αίγυπτο, ενώ το πιο πρόσφατο είναι ένα ομοίωμα που μοιάζει με κούκλα εμπορικού καταστήματος.

Ο Tobias Natter, διευθυντής του Μουσείου, επισημαίνει ότι η παρούσα έκθεση είναι «μια αναδρομή στα 5000 έτη της ανθρώπινης ιστορίας».

«Διαθέτουμε ένα αρχαίο Αιγυπτιακό γυμνό, πράγμα που είναι πολύ ασυνήθιστο για την Αιγυπτιακή τέχνη, διαθέτουμε έργα ρωμαϊκής τέχνης, έργα του Rodin από τον 19^ο και τον 20^ο αιώνα, αλλά και ένα μεταμοντέρνο ομοίωμα. Ο επισκέπτης κατανοεί με τον τρόπο αυτό ότι το ανδρικό γυμνό έχει πολύ αρχαία παράδοση», λέει ο Natter.

Στην έκθεση περιλαμβάνονται έργα διαφορετικής τεχνικής, από πίνακες του Peter Paul Rubens, του Paul Cezanne, του Edvard Munch και του εξπρεσσιονιστή Egon Schiele, ως και ακόμα πιο σύγχρονα και σαφώς πιο σεξουαλικά έργα, του Αμερικανού φωτογράφου Robert Mapplethorpe, και των καλλιτεχνών Gilbert και George, βάση των οποίων είναι το Λονδίνο.

Υπάρχουν εικόνες σηκωμένων φαλλών, αλλά και πρωκτών.

O Natter δηλώνει ότι αρχίζει μια νέα εποχή για το Μουσείο. «Είναι κάπως παράξενο για μια έκθεση να εστιάζει στο ανδρικό γυμνό. Περιέργως, είχαμε πολλές εκθέσεις σχετικές με το γυναικείο γυμνό σώμα, αλλά καμία έκθεση ως τώρα που να αφορά το ανδρικό γυμνό. Κατά κάποιο τρόπο αποτελεί ταμπού. Από την άλλη πλευρά, παρατηρούμε ότι το ανδρικό γυμνό αποκτά μία άλλη διάσταση στην σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Βρίσκεται σε πόστερ, σε θεατρικές σκηνές, σταδιακά αρχίζει να θεωρείται όλο και πιο φυσιολογικό».

Ωστόσο, ο Natter τονίζει ότι η εικόνα του γυναικείου γυμνού αντιμετωπίζεται ακόμα πολύ διαφορετικά από εκείνη του ανδρικού. «Παρατηρήσαμε με τη διαφήμιση της έκθεσης ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε μία αφίσα με ένα γυναικείο γυμνό από ότι με ένα αντρικό. Συνάγεται, έτσι, μια πολιτιστική διαφορά, που χρειάζεται να συζητηθεί μέσω της έκθεσης».

Ένα από τα διαφημιστικά πόστερ, των Γάλλων Pierre και Gilles, απεικονίζει τρεις γυμνούς ποδοσφαιριστές. Λίγο πριν τα εγκαίνια, τον προηγούμενο μήνα, το Leopold Museum  δέχθηκε τόσα πολλά παράπονα, που αναγκάστηκε να λάβει μέτρα: τοποθέτησε μία κόκκινη λωρίδα η οποία κάλυπτε τα απόκρυφα σημεία των ποδοσφαιριστών σε μερικά —αλλά όχι σε όλα— τα πόστερ.

Η Βιέννη, όμως, είναι γεμάτη αφίσες με γυμνές ή ημίγυμνες γυναίκες, και είναι επίσης γνωστή για τη χαλαρή προσέγγιση στη γύμνια στις μεικτές σάουνες και στους χώρους που προορίζονται για ηλιοθεραπεία. Προκάλεσαν, λοιπόν, όντως αυτές οι εικόνες το δημόσιο αίσθημα;

Ο Erich Kocina από την εφημερίδα Die Presse, αναφέρει ότι το Μουσείο ανέμενε ότι οι αφίσες θα προκαλούσαν έντονες διαμάχες— αλλά το θέμα προχώρησε περισσότερο, καθώς αρκετοί Βιεννέζοι ένιωσαν πραγματικά προσβεβλημένοι. «Είναι ένα μείγμα: το 30% ήταν marketing, και το 70% γνήσια αγανάκτηση», επισημαίνει. «Θεωρώ ότι έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε γυμνές γυναίκες, καθώς χρησιμοποιούνται ως αντικείμενα ηδονής σε διαφημίσεις και στην τηλεόραση. Εικόνες γυμνών ανδρών δεν είναι τόσο συνηθισμένες — δεν είμαστε εξοικειωμένοι στη θέα ενός πέους. Πιστεύω ότι το κύριο πρόβλημα με τους ανθρώπους είναι αυτό.

Η ιστορικός τέχνης Eva Kernbauer, του Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης, τονίζει ότι ανδρικά γυμνά απεικονίζονται εδώ και πολύ καιρό, αλλά ο τρόπος απεικόνισης διέφερε πάντοτε από αυτόν των γυναικείων. «Για να το θέσω απλά, η ανδρική γύμνια ήταν πάντοτε στενά συνδεδεμένη με τη δύναμη, τη γενναιότητα και τον ηρωισμό, το γυναικείο γυμνό με την ομορφιά και τον ερωτισμό. Επίσης, η “Venus pudica”, η «αιδήμων Αφροδίτη», είχε ήδη αναπτυχθεί ως μοτίβο στην Αρχαία Ελλάδα, επομένως οι απεικονίσεις της γυναικείας αγνότητας και της γυναικείας γύμνιας, ιστορικά, είναι αλληλένδετα. Το γυναικείο γυμνό δεν είναι καθόλου επιθετικό- η γυναικεία γύμνια είναι ευάλωτη, γιατί αντιλαμβάνεται το επίμονο βλέμμα του παρατηρητή. Αυτό το κλασσικό πρότυπο είναι ισχυρό ως και σήμερα. Η γυναικεία γύμνια δεν είναι μόνο πανταχού παρούσα, είναι και εντελώς άκακη. Η ανδρική γύμνια είναι πιο προκλητική. Η ανδρική γύμνια πολύ συχνά συνδέεται με την έκθεση των γεννητικών οργάνων —το πέος— και συχνά είναι καμωμένη με τρόπο που ανταποκρίνεται στο κλασσικό πρότυπο της επιθετικότητας και της δύναμης. Ενώ τα γεννητικά όργανα από μόνα τους δεν είναι αναγκαίο να παρουσιάζονται ως απειλητικά ή επιθετικά, η διαφορά από το κυρίαρχο πρότυπο της απαλής γυναικείας γύμνιας είναι τεράστια».

Παρ’ όλο που έκανα διεξοδική έρευνα σε όλη τη Βιέννη, δεν μπόρεσα να βρω κανέναν που να ένιωσε βαθύτατα προσβεβλημένος από αυτές τις αφίσες.

Ένας άντρας μού λέει επιφυλακτικά ότι δεν μπορεί να «εκτιμήσει ουσιαστικά» την εικόνα. «Είναι προκλητικό, είναι αλήθεια», μου λέει μία γυναίκα που ονομάζεται Εύα. «Από την άλλη πλευρά, είναι σαν να κοιτάς πίσω στις παλιές καλές ημέρες, όταν η γύμνια ήταν αρκετά συνηθισμένη στην τέχνη, οπότε πιστεύω και ότι πρέπει να αρχίσουμε να το συνηθίζουμε».

Και σε άλλους, όπως στη Cecile, τουρίστρια από τη Γαλλία, αρέσουν τα γυμνά: «Έχουν πολύ ωραίο σώμα, είναι αθλητές, δεν είναι όπως οι άσχημοι, ηλικωμένοι άντρες με μεγάλη κοιλιά, οπότε είναι όμορφοι. Είναι ωραίο να τους βλέπεις».

Πηγή: BBC