Ιστορίες ανάγνωσης #15 — μια στήλη για επίμονους αναγνώστες, γραμμένη από λάτρεις της ανάγνωσης
Από το βιβλίο του Βάλτερ Μπένγιαμιν, Η αποστολή του μεταφραστή και άλλα κείμενα για τη γλώσσα, μετάφραση Γιώργος Σαγκριώτης, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2011.
Κουλούρι, φτερό, παύση, παράπονο, σαχλαμάρα
Τέτοιου είδους λέξεις, χωρίς δεσμό και συνάφεια, αποτελούν αφετηρίες ενός παιχνιδιού το οποίο έχαιρε μεγάλης εκτίμησης κατά την περίοδο του Μπήντερμαγερ [1815-1848]. Αυτό που έπρεπε να κάνει ο καθένας ήταν να φτιάξει με αυτές τις λέξεις μια πειστική συνάφεια, χωρίς να αλλάξει τη σειρά τους. Όσο πιο σύντομη ήταν η συνάφεια αυτή, όσο λιγότερες μεσολαβήσεις περιείχε, τόσο πιο αξιοπρόσεκτη ήταν η λύση. Το παιχνίδι αυτό προσφέρει ώθηση στις πιο ωραίες ανακαλύψεις, ιδίως για τα παιδιά. Διότι γι’ αυτά οι λέξεις είναι ακόμη σαν σπηλιές ανάμεσα στις οποίες τα ίδια γνωρίζουν παράξενους δρόμους σύνδεσης.
Ας φανταστούμε όμως τώρα την αντιστροφή του παιχνιδιού και ας κοιτάξουμε μια δεδομένη πρόταση σαν να είχε κατασκευαστεί σύμφωνα με τους κανόνες του. Σίγουρα το παιχνίδι θα αποκτούσε κατευθείαν για μας μια ξένη, ανησυχητική όψη. Ωστόσο, κάθε αναγνωστική ενέργεια περικλείει πράγματι ένα μέρος αυτής της θέασης. Δεν είναι μόνο ο λαός που διαβάζει μυθιστορήματα με αυτόν τον τρόπο, χάριν δηλαδή των ονομάτων και των διατυπώσεων που του κάνουν εντύπωση μέσα στο κείμενο· ακόμη και ο λόγιος καραδοκεί καθώς διαβάζει για εκφράσεις και λέξεις, ενώ το νόημα δεν είναι παρά το υπόβαθρο πάνω στο οποίο πέφτει η σκιά που αυτές αφήνουν σαν ανάγλυφες φιγούρες.
Το γεγονός αυτό αποκτά απτό χαρακτήρα ιδίως στην περίπτωση των κειμένων που ονομάζουμε ιερά. Το σχόλιο που τα υπηρετεί ξεδιαλέγει λέξεις από τα κείμενα αυτά σαν να του είχαν δοθεί σύμφωνα με τους κανόνες εκείνου του παιχνιδιού και να έπρεπε να τις τακτοποιήσει. Και όντως οι προτάσεις που φτιάχνει στο παιχνίδι το παιδί από τις λέξεις έχουν μεγαλύτερη συγγένεια με εκείνες των ιερών κειμένων παρά με την καθημερινή γλώσσα των ενηλίκων. Ένα παράδειγμα, όπως το δίνει η σύνδεση των παραπάνω λέξεων από ένα παιδί (στην ηλικία των δώδεκα):
Ο χρόνος διασχίζει τη φύση πετώντας σαν κουλούρι. Το φτερό ζωγραφίζει το τοπίο και, όταν γίνει παύση, αυτή γεμίζει με βροχή. Δεν υπάρχει το παραμικρό παράπονο, γιατί δεν υπάρχει η παραμικρή σαχλαμάρα.
* * *
Εικόνα εξωφύλλου: Το χρώμα των λέξεων ΙΧ, Wosene Worke, 1950
Επιμέλεια: Γιώργος Τσακνιάς
Εδώ άλλες Ιστορίες ανάγνωσης
dimart 
Σχολιάστε