Farideh Lashai (1944–2013)
—της Media Farzin. Μετάφραση για το dim/art: Μαρία Τσάκος—
Πέντε σχεδόν δεκαετίες δημιουργίας επιβεβαιώνουν τη φήμη της Farideh Lashai ως μιας από τους πιο παραγωγικούς καλλιτέχνες του Ιράν, καθώς και μιας από τις πιο επιδέξιες και ικανές ζωγράφους χειρονομιακής αφαίρεσης. Υπήρξε επίσης συγκινητική και οξυδερκής συγγραφέας, όπως αποδείχτηκε στο πιο πρόσφατο κομμάτι της καριέρας της με την έκδοση του αυτοβιογραφικού Shal Bamu (The Jackal Came, 2003). Η πρόζα της μιμείται τη ρευστότητα και την ανησυχία του ζωγραφικού της έργου. Η μία ιστορία διαδέχεται την επόμενη, δίχως χρονική αλληλουχία και ολοζώντανα θραύσματα προσωπικής μνήμης αντιπαραβάλονται με τη συλλογική ιστορία ─«σα να διαβάζεις ένα ημερολόγιο ενώ φυσά δυνατός αέρας», όπως το έθεσε ένας Ιρανός κριτικός. Και ενώ οι καμβάδες της έμοιαζαν ─όπως κι εκείνοι πολλών από τους σύγχρονούς της─ σχολαστικά αποστασιοποιημένοι από ιδεολογικές πραγματικότητες, το γράψιμο της σκιαγραφεί ακριβείς φιγούρες που ασκούν κριτική στο κοινωνικό τους συγκείμενο.
Το Shal Bamu είναι μια ιστορία για την μητρική γενεαλογική μνήμη μέσα σε μία πατριαρχική κοινωνία. Η Lashai προερχόταν από μια επιφανή οικογένεια από το βόρειο Ιράν, και το βιβλίο της διατρέχει την εμπλοκή της οικογένειλας της σε κάθε σχεδόν πολιτικό ξεσηκωμό του περασμένου αιώνα: Στον δημόσιο απαγχονισμό ενός αντιφρονούντα μεταρρυθμιστή που είχε δει η μητέρα της, το 1919, ως παιδί, την πολιτικοποίηση του αδελφού της με τον Σάχη στη δεκαετία του 50, τη δική της φυλάκιση για αριστερό ακτιβισμό όταν ήταν φοιτήτρια στις αρχές του 70, τον σάλο της Ισλαμικής Επανάστασης του 1978 και τις διαδηλώσεις στους δρόμους στις οποίες συμμετείχε όταν ήταν έγκυος στην κόρη της. «Δεν ήθελα [αυτή η αιματοβαμμένη στιγμή της ιστορίας] να περάσει μέσα από μένα στην κόρη μου», γράφει η Lashai. «Ήθελα όλο αυτό να τελειώσει στη δική μου γενιά· Ήθελα η επόμενη γενιά να χαρίσει την καρδιά της ελεύθερα — όχι να κάνουν κι εκείνοι ανήσυχο ύπνο όπως εγώ, με την ανάμνηση ενός άψυχου κορμιού που χορεύει στην αγχόνη, απομεινάρια μιας εικόνας που καθρεφτίστηκε κάποτε μέσα στα μάτια της μητέρας μου».
Τα τελευταία λίγα χρόνια, μέχρι τον θάνατό της από τον καρκίνο που πάλεψε για σχεδόν δύο δεκαετίες, η Lashai δημιούργησε τα πιο ξεκάθαρα πολιτικοποιημένα έργα της. Τα τοπία της έγιναν το φόντο για stop-motion animation εμπνευσμένα από την εικονογραφία οικείων έργων ζωγραφικής, κινηματογραφικών φιλμ ή βιβλίων (τα Δεινά του Πολέμου του Goya, τον Μεγάλο Δικτάτορα του Chaplin και την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων της Carroll). Οι προβολές μετατρέπουν τα αφηρημένα τοπία της σε θεατρικές σκηνές όπου οι άνθρωποι-ηθοποιοί είναι παρόντες ως άυλα σκηνικά. Είναι γενναίες και αιφνιδιαστικά ακριβείς πολιτικές μεταφορές, ένα εντελώς νέο οπτικό πείραμα το οποίο έκανε την εμφάνισή του την πέμπτη δεκαετία της καλλιτεχνικής καριέρας της.
«Όλη αυτή τη βία, πώς την αντέχουμε;» ρωτάει στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου της. Τα γραπτά της, καθώς και τα animation της τελευταίας περιόδου του έργου της, είναι το κλειδί για την κατανόηση των συνειδητά χαμηλότονων αφηρημένων έργων μιας ολόκληρης γενιάς Ιρανών δημιουργών που ζωγραφίζουν λυρικά τοπία μέσα σε επαναστάσεις, πολέμους και ξεσηκωμούς κάθε πολιτικής απόχρωσης. Η δουλειά της, κάθε άλλο παρά άτολμη, αποτελεί μαρτυρία των ανυπολόγιστων απωλειών και των παράλογων ιστορικών γεγονότων που επί πολλά χρόνια μπορούσαν να εκφραστούν μόνο με αφηρημένο τρόπο. Η αντοχή και το θάρρος της θα λείψουν.
Πηγή: Artforum
Μια παλιότερη ανάρτηση του dim/art για την ιρανική avant-garde
dimart 
Σχολιάστε