—της Αθηνάς-Χριστίνας Μιχαλακέα—
Ο Μίλαν Κούντερα, εδώ και αρκετό καιρό απών από τη δημοσιότητα, επιστρέφει με ένα χαρούμενο και διασκεδαστικό μυθιστόρημα: La fête de l’insignifiance — Η γιορτή της ασημαντότητας.
«Ρίχνει φως σε μερικά από τα σοβαρότερα προβλήματα, χωρίς όμως να προφέρει ταυτόχρονα ούτε μία σοβαρή φράση· είναι ενθουσιασμένος από τη σύγχρονη πραγματικότητα, αλλά αποφεύγει κάθε ρεαλισμό· ιδού η Γιορτή της ασημαντότητας. Κάποιος που γνωρίζει τα προηγούμενα βιβλία του Κούντερα, αντιλαμβάνεται ότι η επιθυμία του να ενσωματώσει σε ένα μυθιστόρημα ορισμένα «ασόβαρα» στοιχεία δεν είναι καθόλου απρόσμενη σε αυτήν την περίπτωση. Στην Αθανασία, ο Γκαίτε και ο Χέμινγουεϊ περπατούν μαζί για πολλά κεφάλαια, φλυαρώντας και διασκεδάζοντας. Και στη Βραδύτητα, η Βέρα, σύζυγος του συγγραφέα, λέει στον άντρα της: «Συχνά μου λες ότι κάποτε θέλεις να γράψεις ένα μυθιστόρημα όπου καμία φράση δε θα είναι σοβαρή… σε προειδοποιώ: πρόσεχε –οι εχθροί σου σε περιμένουν». Βέβαια, αντί να είναι προσεκτικός, ο Κούντερα πραγματοποιεί εν τέλει με ευχαρίστηση το παλιό αισθητικό του όνειρο σε ένα μυθιστόρημα, το οποίο μπορεί και να ιδωθεί ως η εκπληκτική περίληψη του έργου του. Διασκεδαστικό ως περίληψη. Διασκεδαστικό ως εμπνευσμένο αστείο για την εποχή μας, που είναι κωμική επειδή έχει χάσει όλο το χιούμορ της. Τι να προσθέσουμε ακόμα; Τίποτα. Διαβάστε!»
Σημείωμα του εκδοτικού οίκου Gallimard.
Οι χειρονομίες μας προδίδουν. Είναι η όμορφη διέξοδός μας. Γιατί, κατά καιρούς, ζούμε πέρα από τους εαυτούς μας. Ο Ramon κάνει βόλτα στους κήπους του Λουξεμβούργου, με ένα μειδίαμα σχεδιασμένο στα χείλη του, ενώ ο D’ Ardelo κατευθύνεται προς τον γιατρό του, στη λεωφόρο Observatoire. Οι δύο παλιοί συνάδελφοι διασταυρώνονται τυχαία, λίγη ώρα αργότερα, κοντά στις γαλλίδες βασίλισσες στο πάρκο του Παρισιού. Ο D’ Ardeloείναι νάρκισσος. Καθρεφτίζεται μέσα από το πρόσωπο των άλλων. Οι δύο άντρες αρχίζουν να συζητούν. Το άρωμα της ελαφρότητας πλανάται στον αέρα. Ο D’ Ardelo έτσι επινοεί μια θανάσιμη ασθένεια, για να στολίσει, θα έλεγε κανείς, τη ζωή με τη σκληρότητα που τόσο στερήθηκε. Γίνεται αμέσως αντιπαθής στον αναγνώστη. Αλλά ο D’ Ardelo σηκώνει το χέρι σε μια ευγενική χειρονομία, σαν χαιρετισμό, πριν ακολουθήσει το μονοπάτι του.
Το διακριτικό σκιαγράφημα του χαιρετισμού περιέχει από μόνο του μια αλήθεια. Την ευθραυστότητα του Νάρκισσου που κυριεύεται από τη ζωή και το θάνατο. Ο Ramon είναι συγκινημένος από τη γοητεία της χειρονομίας. Διακρίνει, μέσα σε μια στιγμή, μέσα από ένα χέρι που σηκώνεται διακριτικά, το άγνωστο να διεισδύει στο γνωστό. Οι γυναίκες και οι άντρες του έργου του Kundera παρασύρονται από στιγμές χαράς. Αρκεί να σκεφτούμε το ξεκίνημα της Αθανασίας. Μια γυναίκα γύρω στα εξήντα, βγαίνοντας από την πισίνα, απευθύνει μια θεσπέσια χειρονομία σε έναν δάσκαλο της κολύμβησης. Και αμέσως γίνεται 20 χρονών. Γιατί ζούμε, ορισμένες φορές και υπό ορισμένες συνθήκες, πέρα από τους εαυτούς μας.
Ο καθένας στο ρόλο του
Ο D’ Ardelo διοργανώνει γιορτή για τα γενέθλιά του· ο Alain συζητά με την απούσα μητέρα του, η φωτογραφία της οποίας είναι καρφωμένη στον τοίχο της γκαρσονιέρας του· ο Caliban παρέχει υπηρεσίες σερβιτόρου στη γιορτή που διοργανώνει ο D’ Ardello και μιλάει για το κρασί που παράγει σε πακιστανική διάλεκτο· ο Charles σχεδιάζει ένα έργο για κουκλοθέατρο και στέκεται δίπλα στο προσκεφάλι της μητέρας του που ψυχορραγεί· ο Ramon παρατηρεί τον κόσμο μετά τη συνταξιοδότησή του, και νιώθει έξω από την εποχή του.
Η Γιορτή της ασημαντότητας είναι ένα έργο που δεν ταξινομείται εύκολα. Μυθιστόρημα, παραμύθι, διήγημα, φάρσα. Εκεί βρίσκουμε την ιστορία για τι 24 πέρδικες του Στάλιν, όπως περιγράφηκε από τον Χρουστσόφ –σκηνή που, εκ πρώτης όψεως, μας εισάγει στο σύμπαν της σοβαρότητας, του ρεαλισμού, του μανιχαϊσμού. Το έργο του MilanKunderaκρατά ίσες αποστάσεις από την «ηλιθιότητα της ιδεολογίας» (την απουσία του γέλιου) και την «ηλιθιότητα της αγοράς» (το αυτοματοποιημένο γέλιο).
Γεννημένος στην Τσεχοσλοβακία το 1929, σπούδασε φιλοσοφία, μουσική σύνθεση και κινηματογράφο στην Πράγα. Δίδαξε στην Aκαδημία Kινηματογράφου της Πράγας. Mέλος του Προεδρείου της Kεντρικής Eπιτροπής του K.K. Tσεχοσλοβακίας (1963-1967), ήρθε σε σύγκρουση μαζί του και διαγράφηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα το 1950. Τα βιβλία του απαγορεύτηκαν το 1968, ενώ ο ίδιος αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι το 1975. Έναν χρόνο αργότερα, εκδίδει το Βαλς του αποχαιρετισμού. Πολιτογραφήθηκε Γάλλος το 1984. Είχε επιλέξει να απομακρυνθεί από τη δημοσιότητα.
Τα πρόσωπα της Γιορτής της ασημαντότητας ενώνουν τη μοναξιά τους με την εκτυφλωτική έκρηξη της αστειότητας. Η δομή του έργου, άλλωστε, μοιάζει με αυτή της Comediadell’ arte. Ο Alain, ο Ramon, ο Charles και ο Caliban απολαμβάνουν μια συντροφιά σεμνή και πολύτιμη, εκτός των κοινωνικών δεσμεύσεων. Συζητούν –πάντα με ελαφρότητα– για τον έρωτα, τον αισθησιασμό, την τέχνη, την πολιτική. Η γραφή του Kundera είναι αυθάδης και ασυγκράτητα ελεύθερη. Το γελοίο περιστατικό με το Στάλιν συνδέεται με ένα φτωχό γεράκο που υποφέρει από προστάτη. Απολογητές, άγγελοι, επινοημένες γλώσσες, μπουκάλια με armagnac, εγωκεντρισμοί. Η Γιορτή της ασημαντότητας, έργο απευθείας γραμμένο στα γαλλικά, όπως και Η Βραδύτητα, Η Ταυτότητα και Η Άγνοια, παρουσιάστηκε στην Ιταλία πριν κυκλοφορήσει στη Γαλλία. Το αταξινόμητο έργο του μυθιστορηματογράφου-δοκιμιογράφου μπορεί να ιδωθεί ως ένα έργο που είναι αλλού.
L’ Express: «… στη Γαλλία έχουμε έναν από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς του καιρού μας. Ονομάζεται Μίλαν Κούντερα, και πρέπει επειγόντως, να διαβάσουμε το καινούργιο μυθιστόρημα του. Πιθανώς το τελευταίο, εξαιρετικό, φωτεινό, βαθύ, αστείο…»
Ο Κούντερα κάποτε είπε ότι το να είσαι ζωντανός μοιάζει, στις μέρες μας, σα να είσαι κατηγορούμενος και καταδικασμένος χωρίς κανένα ελαφρυντικό. Έχει πέσει πια το «λυκόφως των αστείων», και τίποτα δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με ελαφρότητα. Αλλιώς, προσοχή στους εχθρούς. Ο συγγραφέας του Αστείου συνεχίζει να παρατηρεί τους άλλους από το βάθρο της «ατελείωτης καλής διάθεσης».
Η Γιορτή της ασημαντότητας είναι ένα ασόβαρο μυθιστόρημα που πραγματεύεται την υπόθεση της σοβαρότητας· ακόμα περισσότερο, ένα αγνό μυθιστόρημα σε μια μολυσμένη κοινωνία. Ο φόβος για μικρές, αόρατες γκιλοτίνες, έτοιμες να κομματιάσουν όποιον ξεφεύγει από το κάδρο, παραμένει ακέραιος στις πιο αδιόρατες πτυχές του ιδιωτικού βίου. «Αναπνεύστε αυτή την ασημαντότητα», λέει ο Ramon στον D’ Ardelo. Η ασημαντότητα αντανακλάται σε μικρά δράματα· η ανεμελιά καθρεφτίζεται στα χαμόγελα των παιδιών. Ποιος και τι, λοιπόν, κινεί τα νήματα και μας κάνει μαριονέτες που περπατάμε σε αναμμένα κάρβουνα; Ο συγγραφέας μάς ευχαριστεί με το να μοιράζεται το αίσθημα της σημασίας να αναπνέουμε την ασημαντότητά μας. Μπορούμε να αποφύγουμε τον εαυτό μας, ίσως με μια αέρινη χειρονομία, που θα σημάνει τον αποχαιρετισμό.
Το βιβλίο κυκλοφορεί στη Γαλλία από τις 3 Απριλίου από τις εκδόσεις Gallimard.
* * *
Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία ΒΙβλίο
dimart 
Σχολιάστε