—του Σταύρου Τζίμα—
Ήταν περασμένα μεσάνυχτα όταν χτύπησε η πόρτα του σπιτιού του «ζωγράφου του λαού», Γκούρι Μάδι στα Τίρανα. Δύο άντρες της «Σιγκουρίμι», της μυστικής υπηρεσίας του Ενβέρ Χότζα, ζήτησαν να τους ακολουθήσει. Την εποχή εκείνη, τέλη δεκαετίας του ’70, δεν ρωτούσε ποτέ κανείς στην Αλβανία τι γυρεύει τέτοια ώρα η ασφάλεια στο σπίτι του. Πολύ περισσότερο δεν ζητούσε εξηγήσεις ή να του επιδείξουν εισαγγελικό ένταλμα.
Οι ασφαλίτες οδήγησαν τον Μάδι στο γραφείο του Χότζα και εκεί του έδειξαν ένα πορτρέτο του τελευταίου με τον Τσου Εν Λάι, πανίσχυρο πρωθυπουργό της Κίνας επί Μάο. «Κατέβασέ το και πάρτο», τον διέταξαν. Ο Μάδι, που είχε φιλοτεχνήσει το πορτρέτο τον Ιανουάριο του 1964 όταν ο Τσου Εν Λάι είχε επισκεφθεί τα Τίρανα, επισφραγίζοντας τη στροφή της Αλβανίας προς την Κίνα και την αποστασιοποίηση του Χότζα από τον «χρουστσοφικό ρεβιζιονισμό», ήξερε τι έπρεπε να κάνει. Έβγαλε από την τσέπη του ένα σουγιά, έξυσε, μπροστά τους το πρόσωπο του Τσου Εν Λάι, πήρε το μισοκατεστραμμένο έργο του και επέστρεψε στο σπίτι όπου το καταχώνιασε στο υπόγειο. Μαζί «σφράγισε» και το στόμα του επί 15 χρόνια για το θέμα.
Guri Madhi (1921-1988)
Ήταν Ιούνιος του 1978 και διαβάζοντας την επομένη τη Zeri Popullit, όργανο του κόμματος, έλαβε απάντηση για όσα αλλόκοτα διαδραματίστηκαν τη νύχτα. Η «εφημερίδα του λαού», κατακεραύνωνε τη «θεωρία των τριών κόσμων» του Μάο και κατήγγελλε το Πεκίνο για «ρεβιζιονιστική απόκλιση» επισημοποιώντας τη ρήξη στις σχέσεις Αλβανίας -Κίνας. Γνωστοποιώντας ο Χότζα το διαζύγιο με τους Κινέζους δεν ήθελε να τον βρει το πρωί «παρέα» με τον ισχυρότερο (ο Μάο είχε πεθάνει δύο χρόνια πριν) εκφραστή της «λοξοδρόμησης» από τον μαρξισμό-Λενινισμό-Σταλινισμό, ηγέτη της Κίνας και έδωσε εντολή να τον εξαφανίσουν!
Δεν θα ήταν η πρώτη φορά. Αποτελούσε πάγια πρακτική του δικτάτορα, να εξαφανίζει, πρώτα φυσικά και στη συνέχεια από πίνακες ή φωτογραφίες, «εχθρούς του λαού». Είχε συγκροτήσει μάλιστα και ειδική επιτροπή τεχνικών που είχε ως δουλειά να ρετουσάρει τις φωτογραφίες. Έτσι, κάθε φορά που έστελνε στο απόσπασμα ή στα κάτεργα του Μπουρέλι κάποιο σημαντικό κυβερνητικό στέλεχος, έπρεπε να το εξαφανίσει και από φωτογραφίες ή πορτρέτα «λαϊκών ζωγράφων».
Και όχι μόνο από τους πίνακες στα κρατικά κτίρια: οι απλοί άνθρωποι που «έπρεπε» να έχουν στα σπίτια τους άλμπουμ με φωτογραφίες από τη ζωή των ηγετών και να δηλώνουν έτσι τη νομιμοφροσύνη τους, ήταν υποχρεωμένοι μόλις κάποιον τον «κατάπινε» το σκοτάδι του Χότζα, να «ξύνουν» το κεφάλι του στις φωτογραφίες ή να το καλύπτουν με χαρτί!
Ο Χότζα δεν πρωτοτυπούσε. Το ίδιο έκανε ο Στάλιν, αφανίζοντας τους Κάμενεφ, Ζινόβιεφ, Τουχατσέφσκι, ο Χρουστσόφ με τον Μπέρια, τον Μολότοφ, αλλά και ο Χίτλερ και ο Μάο…
Ο Β. Κωνσταντίνου με τον πίνακα του Χότζα χωρίς τον Τσου Εν Λάι, που φιλοτέχνησε και υποχρεώθηκε να καταστρέψει ο ζωγράφος Γκούρι Μάδι.
Ο Χότζα, με ένα κομμάτι από το χιτώνιο του Τσου Εν Λάι που «έξυσε» ο Μάδι εκείνη τη νύχτα θα μείνει «θαμμένος» στο υπόγειο, μέχρι αρχές του ’90. Τότε, ένας περιπλανώμενος για επαγγελματικούς λόγους στο καταρρέον «σοσιαλιστικό μπλοκ» Ελληνας, ο Θεσσαλονικιός Βασίλης Κωνσταντίνου, στέλεχος καπνοβιομηχανιών, γνώρισε σε ταξίδι του στην Αλβανία τον γιο του Μάδι, και κατάφερε, με μεγάλη δυσκολία όπως είπε στην «Κ», να εξασφαλίσει το «κουτσουρεμένο» πορτρέτο…
Ο Κωνσταντίνου δεν δηλώνει επαγγελματίας συλλέκτης. Διατρέχοντας όμως τα «κομμουνιστικά ερείπια» συγκέντρωσε εκατοντάδες αντικείμενα-σύμβολα ενός πολιτικού συστήματος που μας άφησε χρόνους: από πορτρέτα ηγετών όπως του Χότζα, του Τίτο, του Χρουστσόφ, έως μπρούντζινες προτομές του Στάλιν, του Δημητρόφ, του Ντζερζίνσκι, παράσημα κ.ά. «Σ’ αυτές τις χώρες, μπορούσες, εάν είχες λεφτά να αγοράσεις εκπληκτικά πράγματα από τα παζάρια τις πλατείες», λέει. Σήμερα το βράδυ η συλλογή του Κωνσταντίνου και μαζί το πορτρέτο του Χότζα, θα παρουσιαστούν στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Κάποια κομμάτια της θα τεθούν σε δημοπρασία.
Πηγή: Η Καθημερινή
* * *
Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Copy-paste
dimart 