Παρίσι, 1963: Παιδιά παρακολουθούν κουκλοθέατρο (φωτογραφία του Alfred Eisenstaedt).
Το κουκλοθέατρο είναι μια πανάρχαια μορφή τέχνης, τελετουργίας και διασκέδασης. Το συναντάμε σε πολυάριθμες παραλλαγές στον λαϊκό πολιτισμό των λαών της Ασίας και της Ευρώπης, πρωτίστως, αλλά και της Αφρικής, της Αμερικής και της Ωκεανίας (οι αρχαιότερες ενδείξεις προέρχονται από την Αίγυπτο, από το 2000 π.Χ.) Έχει ενδιαφέρον ότι η λέξη «νευρόσπαστος» προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό κουκλοθέατρο και δεν σημαίνει αυτό που λέμε εμείς σήμερα «νευρόσπαστο» αλλά τη μαριονέτα (το «νεύρον» σημαίνει, μεταξύ άλλων, «σπάγγος» και το «σπάω» σημαίνει, μεταξύ άλλων, «τραβώ»).
Στη σημερινή φωτογραφία από το Παρίσι του 1963 δεν ξέρουμε τι ακριβώς παρακολουθούν τα παιδιά, είναι ωστόσο πολύ πιθανόν να βλέπουν κάποιον επίγονο του Guignol, του βασικού χαρακτήρα του νεότερου γαλλικού κουκλοθέατρου, που το όνομά του έχει γίνει συνώνυμο του είδους (κατ’ αναλογίαν με τον Καραγκιόζη και το ελληνικό θέατρο σκιών). Πατέρας του Guignol ήταν ο Laurent Mourguet, ένας φτωχός και αναλφάβητος κάτοικος της Λυόν, που προσπαθούσε να επιζήσει στα δύσκολα χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Προερχόμενος από οικογένεια υφαντουργών, όταν το εμπόριο του μεταξιού πήρε την κάτω βόλτα έγινε γυρολόγος και, γύρω στα 1797, αποφάσισε να ασκήσει την οδοντιατρική — που, την εποχή εκείνη, συνίστατο στο να βγάζεις τα χαλασμένα (με λίγη τύχη) δόντια. Προκειμένου να προσελκύσει πελάτες, έστησε ένα κουκλοθέατρο μπροστά από την οδοντιατρική καρέκλα του («οδοντιατρική» ο Θεός να την κάνει — τότε όμως οι Γάλλοι δεν πολυπίστευαν στον Θεό). Η πρώτη του ηρωίδα ήταν η Polichinelle, η γαλλική βερσιόν της Pulcinella, δανεισμένη από την comedia dell’arte. Το 1804, το κουκλοθέατρο του Mourguet είχε τέτοια επιτυχία, που εγκατέλειψε την οδοντιατρική επιστήμη (δόξα τω Θεώ — αλλά είπαμε…) και αφιερώθηκε στην τέχνη. Δημιούργησε σιγά σιγά δικούς του χαρακτήρες, πιο σχετικούς με την καθημερινότητα των κατοίκων της Λυόν: αρχικά τον Gnafron, έναν μεθύστακα μπαλωματή και, το 1808, τον Guignol. Σύντομα ακολούθησαν και άλλοι χαρακτήρες, όπως η Madelon, γυναίκα του Guignol, και ο αστυνομικός Flagéolet. Δεκαέξι παιδιά και εγγόνια συνέχισαν την τέχνη —κι όχι την επιστήμη, ευτυχώς— του Mourguet. Ο Guignol επικράτησε σε όλη τη Γαλλία, εξελίχθηκε, εκσυγχρονίστηκε, έγινε καρικατούρα. Στη Λυόν διατηρείται η παράδοση του αυθεντικού Guignol, τα δε έργα του έχουν βοηθήσει στη διάσωση του τοπικού γλωσσικού ιδιώματος.
Ως χαρακτήρας, ο Guignol έχει πολλά κοινά με τον καθ’ ημάς Καραγκιόζη: αλλάζει επαγγέλματα χάριν του σεναρίου, είναι έξυπνος και δίκαιος — αλλά το μόνο σταθερό χαρακτηριστικό του είναι η φτώχια. Και, όπως ακριβώς σ’ εμάς, παρ’ όλο που πρόκειται για σαφώς θετικό χαρακτήρα, είναι προσβολή να σε αποκαλέσουν Guignol στη Λυών.
—Επιλογή φωτογραφίας / κείμενο: Γιώργος Τσακνιάς—
Ο φωτογράφος ως σιωπηλός μάρτυρας της ιστορίας. Φωτογραφίες —αστείες, περίεργες, σπάνιες, νοσταλγικές— που αποκαλύπτουν ή υπενθυμίζουν πώς ήταν κάποτε ο κόσμος. Κάθε Τρίτη στο dim/art.
* * *
Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Vintage
dimart 
Σχολιάστε