Ιστορίες για μηνύματα που ταξίδεψαν στα πελάγη (μέρες που είναι)
—της Μυρσίνης Λιοναράκη—
I hope that someone gets my
I hope that someone gets my
Message in a bottle, yeah
—The Police—
«The message is the medium», είχε πει κάποτε –ίσως και τυχαία– ο διάσημος πλέον Marshall McLuhan και από τότε τον έκαναν θεό οι επικοινωνιολόγοι. Παραμένει μία από τις πρώτες φράσεις-ευαγγέλιο που διδάσκονται στα Πανεπιστήμια και όσοι έφαγαν τα νιάτα τους στα αμφιθέατρα σπουδάζοντας (;) τις επιστήμες της επικοινωνίας το γνωρίζουν καλά. Στο πρώτο σημειωματάριο στα φοιτητικά μου παριζιάνικα χρόνια, την είχα γράψει και εγώ με μεγάλα κόκκινα γράμματα στην πρώτη σελίδα. Μην και την ξεχάσω, η πρωτάρα. Τότε όμως, ήμουν πολλά χιλιόμετρα μακριά από τις θάλασσες και ακριβώς φάτσα στο ταχυδρομείο της γειτονιάς. Και φυσικά ήδη βαθιά χωμένη στην εποχή του Ίντερνετ και των καλωδίων. Άρα, το μόνο που δεν με απασχολούσε ήταν τα ρομαντικά μηνύματα στα μπουκάλια που επιπλέουν στις θάλασσες. Κακώς…
Γιατί τα μηνύματα στα μπουκάλια έχουν τη δική τους γοητεία. Είναι μηνύματα που γράφονται για εκεί. Γιατί δε θες να τα πεις ή να τα γράψεις αλλού. Δε θες, δεν μπορείς, δεν τολμάς — λίγη σημασία έχει. Αυτό ως προς το περιεχόμενο. Ως προς τον παραλήπτη είναι ακόμα πιο γοητευτική η υπόθεση. Γιατί ακόμα και αν έχουν συνειδητό παραλήπτη, ουσιαστικά δεν έχουν. Παραλήπτης είναι πρώτα το άγνωστο ρεύμα των θαλασσών και μετά –ίσως; – το άγνωστο χέρι που θα το βρει. Όποτε και αν. Εκτός από το ρίσκο του παραλήπτη, υπάρχει και το ρίσκο της καταστροφής. Μέρος της γοητείας του και αυτή. Η πιθανή καταστροφή, το ενδεχόμενο απλώς να σπάσει το μπουκάλι, να μπάσει νερά το πώμα, να μην φτάσει ποτέ και πουθενά. Και όποιος το στέλνει το γνωρίζει καλά. Ίσως και για αυτό να το στέλνει. Ελπίζοντας ότι ίσως φτάσει, ελπίζοντας εξίσου ότι δεν θα φτάσει ποτέ σε κανέναν. Και θα μείνει δικό του. Είναι μία κίνηση που αφορά τον αποστολέα και όχι τον παραλήπτη. Η ιστορία του πρώτου είναι διαφορετική από την πιθανή ιστορία του δεύτερου. Αν αυτές συναντηθούν, τότε γίνεται το θαύμα. Της φύσης. Κυρίως. Εδώ σημασία δεν έχει ούτε ο προορισμός, ούτε το ταξίδι. Παραφράζοντας τον ποιητή («Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι. Χωρίς αυτήν δεν θα βγαινες στον δρόμο»), εδώ η Ιθάκη μοιάζει να είναι ο ίδιος ο αποστολέας και το μήνυμά του. Ένα μήνυμα που μπαίνει στο νερό. Που ξεκινάει από μία παραλία, ένα πλοίο, ένα βράχο, ένα λιμάνι. Και αυτό ίσως είναι και το πιο γοητευτικό στοιχείο από όλα τελικά. Μέρες που είναι, επίκαιρα είναι τα μηνύματα που μυρίζουν θάλασσα, που τα έχει χαϊδέψει η άμμος και το αλάτι.
Όταν εσείς τρώγατε βελανίδια, εμείς ρίχναμε μπουκάλια*
*Πως είναι αυτά που ρίχνουμε τώρα στις τράπεζες; Ε, καμία σχέση
Φαίνεται ότι δεν θα ξεφύγουμε ποτέ από αυτό το «Όταν εσείς τρώγατε βελανίδια, εμείς χτίζαμε Παρθενώνες». Γιατί οι περισσότερες σοβαρές έρευνες, τοποθετούν την πρώτη ρίψη μπουκαλιού στην ελληνική αρχαιότητα. Ο θρύλος λέει, λοιπόν, ότι ο φιλόσοφος Θεόφραστος, μαθητής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, μέγας ερευνητής της αρχαιότητας που θεωρείται και ένας από τους πατέρες της βοτανολογίας, ήταν ο πρώτος που στρίμωξε μηνύματα σε μπουκάλια και τα πέταξε στη θάλασσα κάπου το 310 π.Χ. Όχι για να στείλει γράμματα στην αγαπημένη του αλλά για επιστημονικούς λόγους, για να αποδείξει δηλαδή, λένε, τη σχέση της Μεσογείου με τον Ατλαντικό Ωκεανό. Αλήθεια ή μύθος, ποιος ξέρει. Αυτό πάντως ήταν μόνο η αρχή. Έκτοτε, τα παραμύθια και οι ιστορίες θέλουν μηνύματα σε μπουκάλια να αποστέλλονται τυφλά από άπλυτους ναυαγούς και Ροβινσώνες Κρούσους, από απελπισμένους ερωτοχτυπημένους, από μοναχικούς θαλασσοπόρους και άλλους πολλούς. Κάποια χάθηκαν για πάντα, κάποια κάπου ξεβράστηκαν, κάποια έφτασαν σε απογόνους των παραληπτών, κάποια θάφτηκαν στην άμμο, κάποια κρατούνται ακόμα στα σεντούκια και άλλα εκτίθενται στα μουσεία.
Σύγχρονες ιστορίες
Το πιο πρόσφατο δημοσίευμα που αλιεύσαμε στον τύπο μιλάει για ένα μπουκάλι με ένα περίεργο γράμμα φιλίας ή έρωτα (;) που ξέβρασε η θάλασσα 28 χρόνια μετά. Το συγκεκριμένο γυάλινο μπουκάλι –που θεωρείται και το πιο πρόσφατο περιστατικό– ξεκίνησε το ταξίδι του το 1985 από τις ακτές του Καναδά και βρέθηκε σε παραλία της Κροατίας πριν από λίγο καιρό. Ταξίδεψε 28 χρόνια και διένυσε όχι λιγότερο από 8.000 χιλιόμετρα. Φυσικά αυτό δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε με βεβαιότητα, παρά μόνο βάσει των στοιχείων της επιστολής. Μίας μυστηριώδους επιστολής που υπογράφει κάποιος Τζόναθον, το 1985 από την πλευρά του Καναδά που βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Το μήνυμα έχει ως εξής: «Mary, you are really great person. I hope we can keep in correspondence. I said I would write. Your friend forever, Jonathon, Nova Scotia, 1985».
Η φωτογραφία με τον χάρτη της διαδρομής:
Το μπουκάλι εντόπισε μία γυναίκα τον Απρίλιο και, αν καίγεστε πολύ, εδώ μπορείτε να την δείτε (μεταγλωττισμένη στα γαλλικά, από τηλεοπτικό ρεπορτάζ) να αφηγείται το πώς και το γιατί.
Το δεύτερο πιο πρόσφατο δημοσίευμα εντοπίστηκε τον Ιανουάριο που μας πέρασε, και το εντυπωσιακό είναι ότι κατάφερε να φτάσει στα χέρια του νεότερου απογόνου της οικογένειας του αποστολέα. Της οικογένειας δηλαδή που εμφανιζόταν και ως παραλήπτης του μηνύματος.
Η ιστορία έχει ως εξής: Ο Geoff Flood (φωτό) βολτάροντας στην παραλία Ninety Mile στη Νέα Ζηλανδία βρήκε θαμμένο στην άμμο ένα μπουκάλι. Μέσα του βρήκε καλά διπλωμένο ένα επιστολόχαρτο με ημερομηνία 17 Μαρτίου του 1936 και γραμμένο το εξής κειμενάκι: «At sea. Would the finder of this bottle kindly forward this note, where found, date, to undermentioned address. H.E Hillbrick, 72 Richmond Street, Leederville, Western Australia».
76 ολόκληρα χρόνια ταξίδευε το μήνυμα στη θάλασσα που η οικογένεια του αποστολέα -την οποία εντόπισε ο Flood αποφάνθηκε ότι ξεκίνησε το ταξίδι του από το πλοίο του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού στη διαδρομή από Αγγλία προς Αυστραλία. Το πλοίο λέγονταν «SS Strathnaver». Σήμερα το μήνυμα βρίσκεται στα χέρια του εγγονού του Herbert Ernest Hillbrick, που δεν γνώρισε ποτέ ο ίδιος. Εδώ θα τον δείτε να χαίρεται συγκινημένος για το μοναδικό οικογενειακό κειμήλιο που τον συνδέει με τον παππού του.
Ένα μπουκάλι για Γκίνες
Μία υπόσχεση γραμμένη σε μία καρτ ποστάλ βρέθηκε σχεδόν έναν αιώνα μετά που ρίχτηκε στη θάλασσα. Ο Andrew Leaper (φωτό), ένας Σκοτσέζος ψαράς, εντόπισε μπλεγμένο στα δίχτυα του ένα γυάλινο μπουκάλι. Ούτε στιγμή δεν σκέφτηκε ότι θα έμπαινε μαζί του στη λίστα των βραβείων Γκίνες. Γιατί αυτό συνέβη τον περασμένο Απρίλιο ενώ το μπουκάλι είχε ταξιδέψει για 97 χρόνια και 309 ημέρες. Σύμφωνα με τα σχετικό ρεπορτάζ, το μπουκάλι βρέθηκε σε εξαιρετική κατάσταση και κατέρριψε το προηγούμενο – προ πενταετίας – ρεκόρ. Και τα δύο αυτά μπουκάλια που είχαν την τιμή να συμπεριληφθούν στα Γκίνες λέγεται ότι ρίχτηκαν στη θάλασσα την ίδια μέρα. Κάπου τον Ιούνιο του 1914, μία ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης για να μελετήσει, λέει, καλύτερα τα θαλάσσια κύματα γύρω από την Σκωτία, αμόλησε 1.890 (!) γυάλινα μπουκάλια στο πέλαγος. Το εν λόγω, αρχαιότερο ταξιδιάρικο μπουκάλι, εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο του νησιού Σέτλαντ, βόρεια της Σκοτίας, που είναι και η πατρίδα του τυχερού ψαρά.
Και ολίγη λογοτεχνία
MS. Found in a Bottle – Edgar Allan Poe
Το μήνυμα στο μπουκάλι του ρομαντικού και μελαγχολικού Edgar Allan Poe έμελλε να βρει τους σωστούς παραλήπτες. Ένα διήγημα επιστημονικής φαντασίας που σκαρφίστηκε σε μία δύσκολη περίοδο που έγραφε για τα προς το ζην του, του άνοιξε τις πόρτες στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής. Μάλιστα το 1833 το εν λόγω διήγημα με τίτλο «MS. Found in a Bottle» βραβεύτηκε από το εβδομαδιαίο έντυπο Baltimore Saturday Visiter. Δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 1833 και χάρισε στον Poe χρηματικό έπαθλο 50 δολαρίων. Ο ανώνυμος αφηγητής ταξιδεύει με εμπορικό πλοίο από την Τζακάρτα (τότε Μπατάβια) με προορισμό τον Νότιο Πόλο μέχρι που κάπου στην Ανταρκτική το πλοίο βουλιάζει στη θάλασσα ύστερα από σύγκρουση με παγόβουνο. Ο ίδιος αυτός ανώνυμος αφηγητής φαίνεται να επιβιώνει από πολλές περιπέτειες οι οποίες τον αφήνουν σιγά σιγά μόνο επιβάτη αλλά και καπετάνιο μεσοπέλαγα. Περιτριγυρισμένος από τον θάνατο, όπως και ο ίδιος ο Poe από την παιδική του ηλικία, δείχνει να απολαμβάνει ηδονικά τον τρόμο και την καταστροφή.
Σαν έξτρα τελευταίο μπόνους αξίζει να σημειωθεί ότι το διήγημα του Poe ξεκινάει με τη φράση του γάλλου δραματουργού Philippe Quinault: «Qui n’a plus qu’un moment à vivre n’a plus rien à dissimuler» (σε ελεύθερη απόδοση: «Αυτός που δεν έχει παρά ένα λεπτό να ζήσει δεν έχει πια τίποτα να προσποιηθεί»).
* * *
Και ίσως αυτό μας ξαναγυρνάει στην εισαγωγή και κλείνει τον κύκλο του μικρού αφιερώματος στα μηνύματα στα μπουκάλια με τον πιο ρεαλιστικό αλλά και μαζί αλληγορικό τρόπο. Γιατί όσοι βάζουν μηνύματα στα μπουκάλια και τα αφήνουν ελεύθερα στα κύματα, μπορεί να μην έχουν πάντα μόνο ένα λεπτό ζωής, αλλά σίγουρα στέλνουν τη μοναδική τους αλήθεια. Γιατί δεν έχουν πλέον τίποτα να προσποιηθούν. Κανένα ψέμα και κανένα προσωπείο δεν χωράει σε ένα μπουκάλι.
Άκου: Message in a bottle, The Police, από το album Reggatta de blanc (1979)
Δες: Message in a bottle (1999), σκηνοθεσία: Luis Mandoki, σενάριο: Nicholas Sparks, Παίζουν: Kevin Costner, Paul Newman κ.ά
Διάβασε: Χειρόγραφο σ’ ένα μπουκάλι, Edgar Allan Poe, Πατάκης, 1997
Μήνυμα σ’ ένα μπουκάλι, Γιώργος Μπότσος, Μεταίχμιο, 2009 (εικονογραφημένο)
* * *
Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Vintage < Αφιερώματα
dimart 