V ─ Η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο

Νοέ. 5, 2013

—

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ, 5 Νοεμβρίου 1605, ο Guy Fawkes συνελήφθη ενώ προσπαθούσε να ανατινάξει το βρετανικό Κοινοβούλιο.

Αγανακτισμένοι όλου του κόσμου, βάλτε μια μάσκα κι ενωθείτε!

—της Μαρίας Τσάκος—

Την τελευταία δεκαετία, οι διαφωνούντες απ’ άκρη σε άκρη της Γης έχουν το ίδιο πρόσωπο. Ή, για την ακρίβεια, έχουν το πρόσωπο ενός άλλου διάσημου αντικαθεστωτικού που έδρασε πριν από 400 και πλέον χρόνια: του διαβόητου Guy Fawkes, ο οποίος σχεδίαζε —αλλά απέτυχε— να ανατινάξει την βρετανική Βουλή στις 5 Νοεμβρίου 1605. Στην περίπτωσή του όμως, και για λόγους που σχετίζονται περισσότερο με την ποπ κουλτούρα παρά με αυτή καθαυτή την ιστορία, αντί η παταγώδης αποτυχία του —και ακολούθως εκτέλεσή του— να τον καταδικάσει στη λησμοσύνη και την αφάνεια, απεναντίας τον ανέδειξε σε σύμβολο των απανταχού αντιφρονούντων, αγανακτισμένων και διαμαρτυρωμένων.

Διαμεσολαβητές για αυτή τη διασπορά της μορφής τού πρωτόλειου τρομοκράτη στην ποπ κουλτούρα αλλά και στην επικαιρότητα των τελευταίων ετών υπήρξαν τόσο το graphic novel των Alan Moore και David Lloyd —το οποίο κυκλοφορούσε σε συνέχειες από το 1982 ως το 1989— με τον τίτλο V for Vendetta, όσο και η ομώνυμη ταινία του 2006 που βασίστηκε σε αυτό. Πρωτύτερα, ο Guy Fawkes και η —τώρα διάσημη— μορφή του ήταν γνωστά μόνο στην Αγγλία, όπου στις 5 Νοεμβρίου κάθε χρόνο γινότανε μια αναπαράσταση της εκτέλεσής συνοδεία πυροτεχνημάτων. Και αυτό ακόμα, όμως, ως έθιμο, ακολουθούσε φθίνουσα πορεία τον 20ό αιώνα.

Στο κόμικ των Moore και Lloyd o vigilante-ήρωας φοράει μάσκα με τη μορφή του ινδάλματός του, Guy Fawkes, και επαναστατεί κατά της απολυταρχικής κυβέρνησης μιας δυστοπικής Αγγλίας του —όχι και τόσο μακρινού— μέλλοντος. Αν και παραδέχτηκε πως σε καμία περίπτωση δεν είχε φανταστεί τον ρόλο που θα διαδραμάτιζε στην πόπ κουλτούρα αρκετά χρόνια αργότερα, η μάσκα που σχεδίασε ο ίδιος, ο εικονογράφος David Lloyd είπε μιλώντας στους New York Times (το 2011) ότι η μάσκα αποτελεί πλέον «σύμβολο διαμαρτυρίας ενάντια στην τυραννία».

Και πράγματι. Τα τελευταία χρόνια η στιλιζαρισμένη μάσκα του ήρωα στο V for Vendetta φοριέται σε όλες τις καλές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες ανά τον κόσμο. Από τους Anonymous χάκερς, ώς τους υπαλλήλους της Turkish Airlines.

Όλα ξεκίνησαν το 2008 όταν οι hacktivists (αμερικανικός νεολογισμός από σύνθεση των λέξεων «hacker» και «activist») με την ονομασία Anonymous αποφάσισαν να διαμαρτυρηθούν ανοιχτά κατά της Εκκλησίας της Σαϊεντολογίας. Κάτι τέτοιο φυσικά θα ήταν αδύνατον να το κάνουν με γυμνά πρόσωπα —διότι η ιδιότητα «χάκερ» δεν είναι και ό,τι το πιο σύννομο— και άρα χρειαζόντουσαν καμουφλάζ. Οι λόγοι που οδήγησαν στην απόφαση να χρησιμοποιήσουν τη φάτσα του Guy Fawkes δεν είναι απόλυτα ξεκάθαροι, λέγεται πάντως πως η σκηνή της ταινίας V for Vendetta όπου εκατοντάδες άνθρωποι βαδίζουν προς το βρετανικό Κοινοβούλιο φορώντας τη μάσκα ήταν εκείνη η οποία ενέπνευσε κάποιους στα ανώτερα κλιμάκια των Anonymous. Σε κάθε περίπτωση η διαμαρτυρία τους είχε τόση απήχηση που διοργανώθηκαν κινητοποιήσεις σε πολλές αμερικάνικες πολιτείες με του συμμετέχοντες να φορούν πάντα τις ομοιόμορφες μάσκες.

Μετά από την πρώτη τους επιτυχία, το 2008, η ομάδα των Anonymous άρχισε να χτίζει συνεργασίες και σχέσεις με άλλες αντικαθεστωτικές συλλογικότητες, από το Occupy Wall Street ώς το Arab Spring. Σε αυτές τις διεθνείς διασυνδέσεις φαίνεται ότι οφείλεται —ορισμένως τουλάχιστον— η διάδοση της μάσκας και η εδραίωσή της ως παγκοσμίου συμβόλου των συλλογικών αντισυστημικών κινητοποιήσεων.

Μια χαριτωμένη λεπτομέρεια: Παρόλη την ταύτιση της μάσκας με τα αντικαθεστωτικά-αντισυστημικά κινήματα ανά τον κόσμο, μία από τις εταιρείας-κολοσσούς των μίντια, η Time-Warner, είναι εκείνη η οποία κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα για την αναπαραγωγή της και, καθότι η συγκεκριμένη μάσκα είναι σταθερά πρώτη σε πωλήσεις με 100.000 κομμάτια ετησίως, θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει εδώ ενός είδους οξύμωρο.

Γεγονός είναι, πάντως, ότι Guy Fawkes κατόρθωσε, έστω και με καθυστέρηση 408 ετών —και κάπως από σπόντα—, να αναγνωριστεί ως ήρωας της επανάστασης και να χτυπήσει το κατεστημένο. Είναι και αυτή μια κάποια εκδίκηση.