Russian lullaby

—του Γιώργου Τσακνιά—

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ, στις 22 Σεπτεμβρίου του 1989, πέθανε ο Israel Beilin (Ізраіль Бэйлін, 1888-1989).

Γεννήθηκε στη Λευκορωσία το 1888. To 1906, η οικογένεια Beilin, κυνηγημένη από τα πογκρόμ του Τσάρου Νικολάου εναντίον των Εβραίων, διέφυγε από τη ρωσική αυτοκρατορία. Ο Israel εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη όπου ξεκίνησε τη μουσική του καριέρα από τα μικρά γίντις θέατρα του Λόουερ Ιστ Σάιντ, ενώ παράλληλα προσπαθούσε να ζήσει την οικογένειά του πουλώντας εφημερίδες.

Στην πολύχρονη καριέρα του ως στιχουργός και συνθέτης με το όνομα Irving Berlin έγραψε κυριολεκτικά χιλιάδες τραγούδια, διέπρεψε στο Μπρόντγουεϊ και στο Χόλιγουντ και πρωτοστάτησε, μαζί με άλλους ρωσοεβραίους πρόσφυγες (όπως ο George και ο Ira Gershwin, οι αδελφοί Warner, o Al Jolson, o Louis B. Mayer κ.ά.) στη διαμόρφωση του αμερικάνικου μιούζικαλ και της βιομηχανίας του θεάματος του εικοστού αιώνα.

Ο Irving Berlin έγραψε το Russian lullaby το 1927, για τα εγκαίνια του New York’s Roxy Theater, στις 11 Μαρτίου εκείνου του χρόνου. Είναι μια ιδιαίτερα συγκινητική αναφορά —και από τις ελάχιστες— του διάσημου αμερικανού μουσικού στην πατρίδα του, από την οποία έφυγε κυνηγημένος, μια πατρίδα που ήταν και δεν ήταν πατρίδα· αλλά αυτό είναι η ιστορία των Εβραίων.

Where the dreamy Volga flows
There’s a lonely russian rose
Gazing tenderly
Down upon her knee
Where a baby’s brown eyes glisten
Listen

Ev’ry night you’ll hear her croon
A russian lullaby

Just a little plaintive tune
When baby starts to cry

Rock-a-bye my baby
Somewhere there may be

A land that’s free for you and me
And a russian lullaby

Η πρώτη εκτέλεση του κομματιού έγινε από τον βαρύτονο Douglas Stanbury, που το τραγούδησε με συνοδεία χορωδίας και ντυμένος κοζάκος — ειρωνικό couleur locale, αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι ακριβώς οι κοζάκοι αποτελούσαν τον φόβο και τον τρόμο των Εβραίων, καθώς πρωτοστατούσαν στα πογκρόμ εναντίον τους. Η αρχαιότερη σωζόμενη ηχογράφηση είναι αυτή του τενόρου Frank Baur με τη Victor studio orchestra, στις 27 Απριλίου 1927:

Στις περισσότερες από τις πάμπολλες μεταγενέστερες ηχογραφήσεις του κομματιού, η πρώτη στροφή παραλείπεται. Εδώ, από την Ella Fitzgerald:

Πολλά χρόνια αργότερα, το Russian lullaby από τον Jerry Garcia των Grateful Dead, από τον πρώτο του σόλο δίσκο, με τίτλο Compliments. Ο Jerry είχε μεγάλη αγάπη για το σουίνγκ και την κλασική τζαζ:

Μερικά χρόνια πίσω από την εκτέλεση του Garcia, στο 1958: ο John Coltrane ηχογραφεί το άλμπουμ Soul Trane. Λείπει ένα κομμάτι για να κλείσει ο δίσκος και ο παραγωγός Bob Weinstock λέει στον Coltrane: «Trane, γιατί δε βρίσκεις κάνα παλιό καλό χιτ;» Ο Trane ψάχνεται λίγο και πολύ σύντομα η μπάντα αρχίζει να αυτοσχεδιάζει πάνω στο Russian lullaby, το οποίο παίζει τελικά σε παρανοϊκά γρήγορο τέμπο. Όταν τελειώνει το τζαμ, ο Weinstock ρωτάει: «Ρε συ Trane, ποιο κομμάτι παίζατε τόση ώρα;» Εκείνος γελάει και λέει: «To Rushin’ lullaby» (το «τρεχάτο νανούρισμα»).

* * *

Εικόνα εξωφύλλου: Marc Chagall, Ο βιολιστής (1912-1913). Ο Chagall ήταν επίσης Εβραίος της Λευκορωσίας και γεννήθηκε έναν χρόνο πριν από τον Irving Berlin.

* * *