Μια πολύ σοβαρή υπόθεση

—Η απόβαση στη Νορμανδία και οι φωτογραφίες του Robert Capa—

Τα ξημερώματα της 6ης Ιουνίου 1944, ξεκίνησε η απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Νορμανδία. Ανάμεσα στους στρατιώτες του 16ου Συντάγματος του Α΄ Σώματος Στρατού του Αμερικανικού Τομέα ήταν και ο απεσταλμένος του περιοδικού Life, ο ουγγρικής καταγωγής φωτογράφος Robert Capa, διάσημος ήδη από τις φωτογραφίες που είχε τραβήξει στον ισπανικό εμφύλιο. Το μότο του ήταν: «αν οι φωτογραφίες σου δεν είναι και πολύ καλές, σημαίνει πως δεν είχες πλησιάσει αρκετά».

Ο πάτος του χωρίς καρίνα σκάφους μας ακούμπησε γαλλικό έδαφος», έγραψε αργότερα ο Capa στο βιβλίο του Slightly Out of Focus. «Η μπουκαπόρτα άνοιξε κι εκεί μπροστά μας, ανάμεσα στα γκροτέσκα σχήματα των οχυρωματικών που ξεφύτρωναν από το νερό, διακρινόταν μια λεπτή λουρίδα γης, καλυμμένη από καπνό: η Ευρώπη μας.

Η όμορφη Γαλλία μου έμοιαζε στριφνή και αφιλόξενη, κι ένα γερμανικό πολυβόλο που ξερνούσε σφαίρες μού χάλασε την επιστροφή. Οι άντρες βούτηξαν από τη μαούνα στο νερό. Το νερό ήταν μέχρι τη μέση, κρατούσαν τα όπλα στο χέρι, έτοιμοι να ρίξουν, στο φόντο η παραλία και οι καπνοί — κι εγώ τράβηξα την πρώτη πραγματική φωτογραφία της απόβασης. Ο χειριστής του σκάφους, που εύλογα αγωνιούσε να τσακιστεί να φύγει, εξέλαβε το γεγονός ότι τραβούσα φωτογραφίες ως καθυστέρηση για προφανείς λόγους, και με βοήθησε να πάρω την απόφασή μου με μια εύστοχη κλωτσιά στον κώλο. Το νερό ήταν παγωμένο και η παραλία απείχε περισσότερο από τριάντα μέτρα. Οι σφαίρες άνοιγαν τρύπες στο νερό γύρω μου· έτρεξα προς την πλησιέστερη οχύρωση. Φτάσαμε την ίδια στιγμή με έναν στρατιώτη και μοιραστήκαμε την κάλυψη για μερικά λεπτά. Έβγαλε το όπλο του από την αδιάβροχη θήκη και άρχισε να ρίχνει προς την ακτή, χωρίς να πολυσημαδεύει. Ο ήχος του όπλου του του έδωσε αρκετό θάρρος για να προχωρήσει, κι έτσι η οχύρωση ήταν όλη στη διάθεσή μου. Είχα άλλο μισό μέτρο δικό μου, πλέον, κι ένιωσα αρκετά ασφαλής ώστε να τραβήξω φωτογραφίες των άλλων, που κρύβονταν όπως εγώ.

O Capa φωτογράφιζε όσο και ό,τι μπορούσε. Κατευθύνθηκε προς την παραλία, προς ένα αμερικάνικο τανκ που είχε αχρηστευθεί: Αισθανόμουν ένα νέο είδος φόβου, που έκανε το σώμα μου να τρέμει από τις τρίχες στο κεφάλι μου μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών, και ανάγκαζε το πρόσωπό μου να συσπάται. Με τρεμάμενα χέρια, κατόρθωνε δύσκολα να αλλάζει φιλμ στην κάμερα. Διαρκώς επαναλάμβανε μέσα του μια φράση που είχε ακούσει στην Ισπανία, στη διάρκεια του Εμφυλίου: “Es una cosa muy seria”. «Πρόκειται για πολύ σοβαρή υπόθεση».

Ύστερα από μια αιωνιότητα, ο Capa στράφηκε προς τη θάλασσα. Είδε ένα αποβατικό που μόλις έφτανε κι έτρεξε κατά κει. Δεν σκέφτηκα, δεν αποφάσισα. Απλώς σηκώθηκα και βάλθηκα να τρέχω προς προς το σκάφος. Ήξερα ότι το έβαζα στα πόδια. Προσπάθησα να γυρίσω, αλλά δεν άντεχα καν να αντικρίσω την παραλία. Είπα στον εαυτό μου ότι θα ανέβω στο αποβατικό μόνο για να στεγνώσω τα χέρια μου.

Κρατώνας ψηλά τις κάμερες και τα υλικά του για να μη βραχούν, ο Capa έφτασε στο αποβατικό και το πλήρωμα τον τράβηξε επάνω. Σε λίγο ήταν ασφαλής, μακριά από τον χαμό. Είχε χρησιμοποιήσει τρία ρολά φιλμ και είχε τραβήξει 106 φωτογραφίες. Μόλις πάτησε το πόδι του στην Αγγλία, πήρε το τρένο για το Λονδίνο κι έδωσε τα πολύτιμα φιλμ για εμφάνιση.

* * *

Ο Robert Capa το 1947 ίδρυσε το πρακτορείο Magnum μαζί με τον Henri Cartier-Bresson, William Vandivert, David Seymour, and George Rodger. Ο Cappa σκοτώθηκε με τη φωτογραφική μηχανή στο χέρι, στο Βιετνάμ στις 25 Μαΐου 1954, κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου της Ινδοκίνας, όταν κατέβηκε από το τζιπ για να φωτογραφίσει το κονβόι, και πάτησε μια νάρκη.