«Είµαι µια πορτοκαλιά που κάνει πορτοκάλια»

Μάνος Λοΐζος, 1937-1982

Ο Μάνος Λοΐζος γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1937 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από πατέρα Κύπριο και μάνα Ροδίτισσα. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στον τόπο γέννησής του. Μαθητής ακόμα στις αρχές της δεκαετίας του ’50, στο Αβερώφειο Γυμνάσιο της Αλεξάνδρειας αποκτά την πρώτη του γνωριμία με τη μουσική, με αφορμή ένα βιολί που του κάνει δώρο ο πατέρας του. Γράφεται στο ωδείο για να μάθει βιολί αλλά μαγεύεται από την κιθάρα που του δίνει μιαν άλλη ελευθερία και ένα διαφορετικό εύρος σε ήχους. Λίγο αργότερα, ασχολείται και με το πιάνο.

Το 1955 κατεβαίνει στην Αθήνα, γράφεται στη Φαρμακευτική Σχολή, την οποία παρατάει, για να γραφτεί τον επόμενο χρόνο στην Ανωτάτη Εμπορική. Γνωρίζει το μουσικό ρεύμα του Χατζιδάκι καθώς και το ρεμπέτικο, και καταλαβαίνει πώς το ένστικτό του για δημιουργία είναι πολύ πιο δυνατό από την όποια σίγουρη επαγγελματική αποκατάσταση. Έτσι, το 1960 η Ανωτάτη Εμπορική αποτελεί παρελθόν.

Κάνει διάφορες δουλειές για να επιβιώσει, χωρίς να το βάζει κάτω. Το 1962 γίνεται ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος στο Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής, με στόχο την αναγνώριση του έργου του Θεοδωράκη και την ανάδειξη νέων δημιουργών. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς αναλαμβάνει τη διεύθυνση της χορωδίας του συλλόγου σε συνεργασία με τον Θεοδωράκη στην παράσταση «Μαγική Πόλη», σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη.

Προσωπική ζωή και καλλιτεχνική δημιουργία

Το 1965 παντρεύεται τη Μάρω Λοΐζου και αποκτούν μια κόρη, τη Μυρσίνη. Το 1966 συνθέτει το πρώτο του τραγούδι σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου «Αυτό τ’ αγόρι» με ερμηνεύτρια την Αλέκα Μαβίλη.

Το 1967 η χούντα είναι πια γεγονός στην Ελλάδα και ο Μάνος Λοΐζος εξαιτίας των αριστερών του πεποιθήσεων, καταφεύγει στο Λονδίνο, όπου και μένει εκεί περίπου για 6 μήνες. Τότε, καταπιάνεται με τη μελοποίηση των στίχων ενός σημαντικού, επίσης αριστερών φρονημάτων, Τούρκου στιχουργού, του Ναζίμ Χικμέτ, με τη συμβολή του Γιάννη Ρίτσου για την ελληνική απόδοση των στίχων. Στις 17 Νοεμβρίου του 1973 συλλαμβάνεται στο σπίτι του στο Χολαργό.

Σταθμοί στην πορεία του αποτελούν ο πρώτος ολοκληρωμένος δίσκος με τον τίτλο «Σταθμός» το 1968 με σπουδαία τραγούδια, όπως το «Δελφίνι-δελφινάκι», «Η δουλειά κάνει τους άντρες» και άλλα, «οι Θαλασσογραφίες» το 1970 με πολύ σημαντικές επιτυχίες, όπως η «Γοργόνα», «Τα δέκα παλικάρια», «Έχω έναν καφενέ», ο δίσκος «Να ‘χαμε τι να ‘χαμε» το 1972, όπου ξεχωρίζουν ιδιαίτερα «Το ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας», «Ήλιε μου σε παρακαλώ», «Πάνε να πεις», «Τα τραγούδια της Χαρούλας», το 1979, με υπέροχα κομμάτια, όπως «Γύφτισσα τον εβύζαξε», «Πες μου πως γίνεται», «Φαντάρος» και πολλά ακόμα.

Ιστορικές συμπράξεις

Τις μελωδίες του Μάνου Λοΐζου έντυσαν με λόγια κυρίως οι Φώντας Λάδης, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Γιάννης Νεγρεπόντης, Μανώλης Ρασούλης, Πυθαγόρας. Τα περισσότερα από τα κομμάτια ερμήνευσαν μοναδικά οι Γιάννης Καλατζής, Γιώργος Νταλάρας, Χάρις Αλεξίου,  Δημήτρης Ευσταθίου,  Μαρίζα Κωχ, Ελένη Ροδά.

Με την κατάλυση της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ο Λοΐζος ανάμεσα σε άλλους σπουδαίους καλλιτέχνες, μεταξύ αυτών και ο Μίκης Θεοδωράκης, η Μελίνα Μερκούρη, παίρνει μέρος σε μια ιστορική συναυλία που πραγματοποιείται στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με πλήθος κόσμου να το έχει κυριολεκτικά κατακλείσει.

Προσωπικότητα

Υπήρξε ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων, ευγενής, ιδιαίτερα προσιτός μ’ ένα μελαγχολικό χαμόγελο, απόρροια όλων των κοινωνικών και πολιτικών του αναζητήσεων. Είχε, όμως και πολύ χιούμορ, βρίσκοντας συχνά καταφύγιο σ’ αυτό. Κουβαλούσε πάντα το άρωμα της γενέτειρας του, Αλεξάνδρειας, ενώ την ίδια στιγμή αντιλαμβανόταν τους ρυθμούς της Δύσης και συγχρονιζόταν μ’ αυτούς.

Ήταν χαρισματικός, με αστείρευτο ταλέντο, κάνοντας συχνά δύσκολες συνθέσεις, όμως η μουσική που έγραφε, χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη αγνότητα. Δεν κατασκεύαζε τίποτα. Ο ίδιος συνήθιζε να λέει: «Είμαι μια πορτοκαλιά που κάνει πορτοκάλια.» Τόσο φυσικό ήταν για εκείνον να γεννάει μουσική, όσο φυσικό είναι μια πορτοκαλιά να κάνει πορτοκάλια.

Ήταν πολύ ευαίσθητη και ταξιδιάρικη ψυχή. Χαρακτηριστική είναι μια ιστορία που θυμάται ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, σε μια συναυλία όπου ο Λοΐζος ενώ ήταν με γυρισμένη τη πλάτη στο κοινό διευθύνοντας την ορχήστρα, ξαφνικά σταμάτησε να κουνά τα χέρια του κοιτάζοντας στο βάθος. Οι μουσικοί σταμάτησαν να παίζουν. Η ματιά του είχε σκαλώσει στο ολόγιομο φεγγάρι που στεκόταν πάνω από τα κεφάλια τους. Πλησίασε στο μικρόφωνο και είπε.: «Το είδατε το φεγγάρι;».

Τα τραγούδια του

Το ύφος και το θέμα των τραγουδιών του ήταν κυρίως πολιτικό, χαρακτηρίζοντας μαζί με το Θεοδωράκη ολόκληρη την περίοδο της Χούντας. Το τραγούδι «Αχ χελιδόνι μου» σε στίχους του Παπαδόπουλου αποτελεί το αποκορύφωμα της πορείας του εκφράζοντας όλη τη σκοτεινιά και το αδιέξοδο της εποχής, τη θλίψη και την προσπάθεια να φυλακίσουν κάθε ελεύθερη ψυχή που αντιστεκόταν στο φασισμό.

Ήταν βαθιά πολιτικά σκεπτόμενος άνθρωπος με επιτυχημένες στιχουργικές απόπειρες, όπως τα «Τσε», «Σ’ ακολουθώ», «Πρώτη Μαΐου», «Καλημέρα ήλιε», καθώς και με πολλές αξεπέραστες ερμηνείες, με το κομμάτι «Η μέρα εκείνη δεν θ’ αργήσει» να πρωτοστατεί.

Δεν δίσταζε να κάνει και παιχνίδια στη μουσική του κυρίως στα λαϊκά κομμάτια, αναδεικνύοντας μιαν άλλη πτυχή του, ζωηρή, ελκυστική και με το δικό του μοναδικό χρώμα. Ένα υπέροχο δείγμα που δείχνει τους φοβερούς μουσικούς ελιγμούς που έκανε, είναι το τραγούδι «Μάνα δεν φυτέψαμε» σε στίχους του Παπαδόπουλου, όπου ενώνει τρεις μελωδίες σε μία. Το αποτέλεσμα είναι απίθανο. Ξεκινάει με ζεϊμπέκικο, παρεμβάλλεται ένα μικρό κομμάτι χασάπικο, για να συνεχίσει σε χασαποσέρβικο και πάλι σε ζεϊμπέκικο.

Αυλαία

Το 1978 παντρεύτηκε την ηθοποιό Δώρα Σιτζάνη, την οποία αποχωρίστηκε μετά από 4 χρόνια, οπότε και έφυγε από τη ζωή. Το 1982 παθαίνει εγκεφαλικό, μετά από 2 μήνες ταξιδεύει στη Μόσχα, όπου, όμως, στις 17 Σεπτεμβρίου, ένα δεύτερο εγκεφαλικό κόβει το νήμα της ζωής του σε ηλικία μόλις 45 ετών.

Πηγή: Flow magazine — Δανάη Λιάκου

* * *

Εδώ άλλες επετειακές αναρτήσεις του dim/art