Το dim/art αναδημοσιεύει δύο κείμενα από την εφημερίδα Καθημερινή, που φωτίζουν διαφορετικές πτυχές του ζητήματος «έργο τέχνης» ή «βανδαλισμός», το οποίο δίχασε την προηγούμενη εβδομάδα τους πολίτες, τους δημοσιογράφους αλλά και τα social media, δημιουργώντας, για άλλη μια φορά, δύο στρατόπεδα, σχηματικά, όπως γράφει στο ένα κείμενο ο Χάρης Φαν Φερσεντααλ, τους «μισάνθρωπους απολογητές του (νεο)φιλελευθερισμού» και τους άλλους, «τους ανθρωπιστές» που πιστεύουν στον Άνθρωπο (με άλφα κεφαλαίο) και όχι στα ντουβάρια. Το κείμενο του Αιμίλιου Χαρμπή διερευνά τη λειτουργία του γκράφιτι στο Πολυτεχνείο ως έργου της street art. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια περίπτωση που ευνοεί τη συζήτηση: «Τι είναι τέχνη» και «Τι είναι ελευθερία έκφρασης» — οι απαντήσεις είναι μεν δύσκολες, ίσως, πάντως δεν μπορούν να δίνονται αλά καρτ. — dim/art
* * *
Τοίχος και τείχη
—του ΧΑΡΗ ΦΑΝ ΦΕΡΣΕΝΤΑΑΛ—
«Η μόνη χρησιμότητα των γκράφιτι είναι να σπάνε τα νεύρα των φιλελεύθερων. Πράγμα το οποίο τα κάνει αρκετά χρήσιμα, τώρα που το σκέφτομαι». Από τα δεκάδες σχόλια που διάβασα υπέρ του αμφιλεγόμενου γκράφιτι στο Πολυτεχνείο, το παραπάνω μού φάνηκε το πιο ειλικρινές. Το αινιγματικό έργο δεν αρέσει απαραίτητα, αλλά αρέσει που προκαλεί. Το επιχείρημα είναι πολιτικά εφηβικό, αλλά ειλικρινές.
Αντίθετα, δυσκολεύομαι να φανταστώ πώς η συγκεκριμένη εικαστική παρέμβαση μπορεί να φέρνει στο μυαλό κάποιου την Γκερνίκα του Πικάσο ή κάποιον πίνακα του Τζάκσον Πόλοκ.
Οπως δυσκολεύομαι να πιστέψω πως κάποιος μπορεί να νιώθει καταπιεσμένος από την «αστική» τάξη και καθαρότητα, όταν κατοικεί ή κινείται στα κατά τ’ άλλα συμπαθητικά Εξάρχεια, όπου δεν θα συναντήσεις καθαρό τοίχο ούτε για δείγμα.
Ούτε πάλι μπορώ να αντιληφθώ το έργο ως μια α λα Φουκό «ετεροτοπία», ως ένα μη κανονικό τόπο, που αντιστέκεται στον κυρίαρχο τρόπο οργάνωσης του χώρου. Αν μιλάμε για την καρδιά της Αθήνας, πιο ετεροτοπικό θα έμοιαζε ένα δημόσιο κτίριο φροντισμένο και καθαρό.
Η πόλωση απλουστεύει τα σχήματα. Οποιος ενοχλείται από τις μουτζούρες στα μάρμαρα ενός –ήδη παραμελημένου φυσικά– ιστορικού μνημείου κατηγοριοποιείται, στην καλύτερη περίπτωση, ως συντηρητικός νοικοκυραίος ή, στη χειρότερη, ως μισάνθρωπος απολογητής του (νεο)φιλελευθερισμού. Οι αντιδράσεις για τα «ντουβάρια» ερμηνεύονται ως διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους ανθρωπιστές και τους άλλους.
Ποιοι είναι οι άλλοι; «Αυτοί που διαμαρτύρονται για τα γκράφιτι στο Πολυτεχνείο είναι η επιτομή του ελληνικού φασισμού». Οι ίδιοι άνθρωποι που βλέπουν παντού φασισμό, στο ασπρόμαυρο mural της Στουρνάρη βλέπουν ελευθερία έκφρασης.
Αλίμονο στους καλόγουστους του κινήματος, που νιώθουν υποχρεωμένοι να δηλώσουν την εκτίμησή τους για το έργο.
* * *
«Τερατούργημα» και μήνυμα
— του ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΧΑΡΜΠΗ—
Περνώντας χθες από την οδό Στουρνάρη, είχα την ευκαιρία να δω από κοντά το περίφημο πια γκράφιτι που καλύπτει τους τοίχους του ιστορικού κτιρίου του Πολυτεχνείου. Ομολογώ πως η αίσθηση είναι αυτή του δέους, υπό την έννοια εκείνου του κατακλυσμού της σκέψης και του νου από ένα ισχυρό μήνυμα, αυτό που στα αγγλικά με μεγάλη ακρίβεια χαρακτηρίζεται «overwhelming».
Για το θέμα, το οποίο ανέδειξε πρώτη η «Κ», έχουν τοποθετηθεί πια σχεδόν οι πάντες, άλλοι πιο ψύχραιμα κι άλλοι φωνάζοντας κι αγανακτώντας -ας μου επιτραπεί να πω- και με μια γερή δόση υποκρισίας.
Οπως το αντιλαμβάνομαι, το θέμα έχει δύο εκφάνσεις. Η πρώτη αφορά το αισθητικό κομμάτι, όπου δεν χωρά αμφιβολία νομίζω πως η δημιουργία ενός έργου τέχνης -ναι, είναι τέχνη και θα εξηγήσουμε παρακάτω- σε βάρος ενός άλλου (τέτοιο είναι το ιστορικό αρχιτεκτόνημα) είναι απλώς απαράδεκτη. Το δεύτερο και σπουδαιότερο κατά τη γνώμη μου κομμάτι είναι η στόχευση της συγκεκριμένης πράξης και η ερμηνεία της. Η τέχνη -και ειδικά η street art- αντίθετα από όσα δυστυχώς λέγονται αυτές τις μέρες από διάφορους ελάχιστα σχετικούς με αυτή, δεν είναι πάντα όμορφη, ούτε «ουδέτερη» και διακριτική. Ενίοτε μάλιστα μετατρέπεται και σε κραυγή της ίδιας της πόλης και των καταστάσεων που μέσα σε αυτή διαμορφώνονται.
Να καταδικάσουμε λοιπόν το αντιαισθητικό της υπόθεσης διότι είναι πράγματι τέτοιο· ας προσπαθήσουμε όμως να κατανοήσουμε και το μήνυμα που αυτό το «τερατούργημα» εκπέμπει. Σε μια τέτοια λογική νομίζω και ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης -ο οποίος επίσης καταδίκασε την πράξη- επεσήμανε πως «το γκράφιτι στο Πολυτεχνείο απεικόνισε την κρίση στη χώρα, στην πόλη, στην οδό Στουρνάρη. Η σκοτεινιά του αναδύεται από το ζοφερό μικροκλίμα της περιοχής». Πολλοί βέβαια έσπευσαν να λοιδορήσουν και αυτή τη θέση, φοβάμαι ωστόσο πως έχουν λάθος. Η πραγματικότητα για εκείνους (Ελληνες και ξένους) που δεν βλέπουν αυτές τις περιοχές μόνο από την τηλεόραση ή δεν τις επισκέπτονται μόνο για να πάνε στο σινεμά, αλλά μένουν στα αλήθεια εκεί, είναι δυστυχώς κατά κανόνα μαύρη. Μοιάζει δηλαδή αρκετά με τους νέους, τρομακτικούς τοίχους του Πολυτεχνείου…
* * *
Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Copy-paste
Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Πολιτισμός και πολιτική
dimart 