Αντισώματα

—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—

Υπάρχουν best sellers στον καιρό του Covid 19; Υπάρχουν. Και πάντως δεν είναι μόνο αυτά που φαντάζονταν κάποτε οι ευαίσθητοι αναγνώστες της «εποχής της καραντίνας». Η Τζούντι Μίσκοβιτς,[1] για παράδειγμα, μια εμβληματική φιγούρα της νέας «διεθνούς των συνωμοσιολόγων» ισχυρίζεται πως ο κορωνοϊός είναι ένας «απλός βήχας» που προέρχεται από έναν «εργαστηριακό ιό». Παρ’ όλο που, στην πλειονότητά της, η διεθνής ιατρική κοινότητα έχει ανατρέψει σχεδόν όλα τα επιχειρήματά της, το βιβλίο της βρίσκεται ακόμη και σήμερα στην κορυφή των πωλήσεων. Χωρίς να εξηγεί ακριβώς γιατί αυτά τα περίεργα εργαστήρια έλαβαν την ειδική και αυστηρή οδηγία (από ποιον, άραγε;) να «κατασκευάσουν» την πανδημία του Covid19, η Μίσκοβιτς γνώρισε τεράστια εκδοτική επιτυχία με το βιβλίο της Plague of Corruption: Restoring Faith in the Promise of Science, ακριβώς επειδή αναδείκνυε τα «παρασκήνια» μιας «διεφθαρμένης» επιστήμης που απειλεί τη δημόσια υγεία. Κατά κάποιο τρόπο, η Μίσκοβιτς «πουλάει» επειδή κατάλαβε γρήγορα ότι η εποχή του κορωνοϊού είναι η χρυσή εποχή της ψευδο-επιστήμης, ή αλλιώς η εποχή μιας εικονικής πραγματικότητας που στηρίζεται σε ψευδείς ειδήσεις, ιατρικά «πορίσματα», νέα εναλλακτικά φάρμακα και κινηματικές δράσεις («αντι-εμβολιαστικό κίνημα», «αρνητές μάσκας») που εκκινούν από τον ανορθολογισμό.

H «πλανδημία» ή αλλιώς το φαινόμενο «plandemic» («plan + pandemic) υπονοεί ότι πίσω από τον Covid19 υπάρχει ένα πλάνο, ένα οργανωμένο σχέδιο με στόχο τη μαζική εξόντωση του πληθυσμού. Η διαφορά με τους απλούς Cov-idiots είναι ότι όσοι πιστεύουν στα «plandemic news» αξιοποιούν τις ίδιες τις αντιφάσεις, τα ερωτήματα ή ακόμη και τα λάθη της επιστήμης για να υπονομεύσουν την ισχύ της. Κατά κάποιο τρόπο, «επανερμηνεύουν» την επιστήμη με βάση την «κρυφή αλήθεια» μιας άλλης επιστήμης, που δήθεν προσπαθεί να προστατεύσει τα θύματα· όλα τα θύματα, γιατί «όλοι είμαστε θύματα». Σήμερα, ολοένα και περισσότερο γίνεται κατανοητό ότι οι θεωρίες συνωμοσίας, και ιδιαίτερα οι «ψευδο-ιατρικές» θεωρίες συνωμοσίας, απειλούν και αυτές τη δημόσια υγεία. Οι περισσότερες σχετικές έρευνες δείχνουν πως η πορεία της πανδημίας θα εξαρτηθεί πλέον και από το πόσο και πώς οι άνθρωποι πιστεύουν σε αυτές τις θεωρίες. Ένα επίσης ενδιαφέρον εύρημα είναι πως σε αυτές τις θεωρίες δεν παίζει τόσο ρόλο η επιστημονική διόρθωση του λάθους όσο η κοινωνική απομόνωση των φορέων της θεωρίας συνωμοσίας. Με άλλα λόγια, δεν θα σωθούμε μόνο από τα αντισώματα που θα αναπτύξουμε μέσω των εμβολίων (όποτε και αν αυτά βρεθούν) αλλά και από τα διανοητικά ανακλαστικά του ορθού λόγου.

Τον τελευταίο καιρό, και η Ελλάδα υποδέχτηκε θετικά παρόμοιες θεωρίες συνωμοσίας, προσαρμοσμένες, βέβαια, στην ελληνική πραγματικότητα. Το «έντεχνο» τραγούδι άνοιξε, όπως πάντα, την αυλαία. Ορισμένοι τραγουδιστές έπιασαν το νήμα από το αντιστασιακό «Όχι» του γελοίου δημοψηφίσματος (2015). Άλλοι από τη «μελούρα» της άπονης ζωής (που, ως γνωστόν, δεν μπορεί να ζήσει χωρίς χάδια, φιλιά και αγκαλιές), και κάποιοι από τα Covid party, στα οποία η ανοσία εναλλάσσεται με την ανοησία. Δίπλα σε αυτούς προστέθηκε και το κίνημα γονέων που δεν θέλουν να φοράνε μάσκα τα παιδιά τους στο σχολείο. Φυσικά από την ομήγυρη των συνωμοσιολόγων δεν έλειψαν και ορισμένοι ιερείς που ξόρκισαν το κακό με παράνομες λιτανείες και μαζικές μεταλήψεις με την ίδια λαβίδα. Παράλληλα φουντώνουν οι θεωρίες για τις μάσκες με τσιπάκια παρακολούθησης, ενώ ένα μέρος της ριζοσπαστικής Αριστεράς εξακολουθεί να θεωρεί (μαζί με τον Giorgio Agamben) πως ο κορωνοϊός είναι πλέον ένα πείραμα κυβερνο-επιτήρησης για να μάθει ο Χαρδαλιάς που πηγαίνουμε όταν βγαίνουμε από το σπίτι μας. Είναι βέβαιο πως θα ακολουθήσει και το αντι-εμβολιαστικό κίνημα.

Όλα αυτά μαζί επιβεβαιώνουν την ίδια εικόνα. Ζούμε δύο πανδημίες ταυτόχρονα: την πανδημία του Covid19 και την πανδημία του ανορθολογισμού. Η πρώτη έχει ήδη αφανίσει χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Η δεύτερη, όπως έδειξε και η πρόσφατη ιατρική περιπέτεια του Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να προκαλέσει απρόσμενες πολιτικές εξελίξεις, που θα κρίνουν τις εκλογικές συμπεριφορές και τις κοινωνικές νοοτροπίες σε μια κρίσιμη καμπή της ανθρωπότητας. Μπορεί να μοιάζει περίεργο αλλά δεν είναι. Ίσως το πρώτο πείραμα για τη νίκη του επιστημονικού ορθολογισμού να γίνει στην κάλπη των προσεχών αμερικανικών εκλογών.

[1] https://www.theguardian.com/world/2020/may/14/coronavirus-viral-video-plandemic-judy-mikovits-conspiracy-theories