Mingus Dynasty

—του Θοδωρή Τριανταφύλλου—

«Μ’ άλλα λόγια, χωρίζομαι σε τρεις ανθρώπους. Ο πρώτος στέκεται αιώνια στη μέση, αδιάφορος, ασυγκίνητος, παρακολουθώντας, περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή να πει στους άλλους δύο τι βλέπει. Ο δεύτερος είναι σαν τρομαγμένο ζώο που επιτίθεται, γιατί τρέμει μήπως προλάβουν να του επιτεθούν οι άλλοι. Και, τέλος, έχουμε τον τρίτο — έναν άντρα τρυφερό και υπερευαίσθητο, που επιτρέπει στους ανθρώπους να πατήσουν το ιερό της ύπαρξης του, τον άντρα που ανέχεται τις προσβολές, που εμπιστεύεται τον κόσμο, που υπογράφει συμβόλαια χωρίς να τα διαβάζει, που πείθεται να δουλέψει φτηνά ή και τζάμπα ακόμα, και που, όταν διαπιστώνει τι του έχουν κάνει, εξαγριώνεται και θέλει να σκοτώσει, να καταστρέψει τα πάντα, ακόμη και τον εαυτό του, γιατί φέρθηκε τόσο ηλίθια. Αλλά δεν μπορεί — και ξανακλείνεται στο καβούκι του».

Με τα παραπάνω λόγια, που προέρχονται από μια συνεδρία με τον ψυχοθεραπευτή του, αρχίζει η κλασική πλέον αυτοβιογραφία του Charles Mingus Χειρότερα κι από σκυλιά (μετάφραση: Χρύσα Τσαλικίδου, «Εξάντας», Αθήνα 1981). Στο βιβλίο που πρωτοκυκλοφόρησε το 1971 ο Mingus αποτυπώνει με μοναδικό  τρόπο την ιδιαίτερη κοσμοθεωρία του και το εκρηκτικό του ταμπεραμέντο. Αυτοαποκαλύπτεται και μας επιτρέπει να δούμε την προσωπική του οπτική για τα πράγματα, τον τρόπο ζωής του, το πώς βίωσε την υπάρχουσα κοινωνικοπολιτική συνθήκη, τα φυλετικά ζητήματα και τι επίδραση είχαν αυτά στον τρόπο που δόμησε την προσωπικότητα του, τις συναισθηματικές του μεταπτώσεις και τελικά πώς επηρέασαν όλα αυτά την μεγαλειώδη καλλιτεχνική του διαδρομή.

Όταν έχεις να γράψεις ένα σημείωμα για μια τόσο σημαντική και πολυσχιδή προσωπικότητα σαν τον Charles Mingus, δεν ξέρεις τι να πρωτοπείς. Είναι πραγματικά δύσκολο να αποτυπωθεί η ενέργεια και το δυναμικό αυτού του ιδιοφυούς καλλιτέχνη σε μερικές αράδες. O  Mingus υπήρξε κολοσσιαία μορφή της σύγχρονης τέχνης, μπασίστας, ενορχηστρωτής, συνθέτης, bandleader. Μουσικός  μοναδικός στο είδος του, μια κατηγορία μόνος του, που ρουφούσε σαν σφουγγάρι ό,τι άκουγε, μετουσιώνοντάς το σε έναν απολύτως προσωπικό και μοναδικό ήχο, που μόνο αυτός θα μπορούσε να συλλάβει. Νεωτεριστής και παραδοσιακός, ριζοσπάστης και συντηρητικός ταυτόχρονα, ξεκίνησε από τα gospel και τους ήχους της εκκλησίας και, με την καταλυτική επίδραση της μουσικής του σπουδαίου Δούκα της Jazz Duke Ellington, κατάφερε να δημιουργήσει ένα τεράστιο σε όγκο και σημασία μουσικό corpus που διατρέχει τα πάντα: gospel, blues, swing, bop, τρίτο ρεύμα, κλασική μουσική, μέχρι και στις παρυφές της free jazz.

Ο Mingus γεννήθηκε σε στρατιωτική βάση στην Αριζόνα και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο γκέτο Watts της Καλιφόρνια. Τα πρώτα του μουσικά ακούσματα ήταν οι ήχοι της εκκλησίας και των αντίστοιχων χορωδιών. Το μικρόβιο της Jazz ωστόσο μπήκε από νωρίς μέσα του, όταν στο ραδιόφωνο άκουσε για πρώτη φορά τις συνθέσεις του Duke Ellington. Οι πρώτες του απόπειρες να μάθει κάποιο μουσικό όργανο ήταν αρχικά το τρομπόνι και στη συνέχεια το τσέλο, πριν καταλήξει στο μπάσο, το όργανο που τον καταξίωσε και στο οποίο καθιερώθηκε ως ένας από τους βιρτουόζους. Μαθήματα μπάσου πήρε αρχικά από τον Herman Rheinschagen, μπασίστα της φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, και τον Red Callender.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’40 θα αρχίσει να παίζει επαγγελματικά πλέον ως sideman και θα συνεργαστεί για τα επόμενα δέκα περίπου χρόνια με πολλούς κορυφαίους jazzmen της εποχής. Το ταλέντο του  δεν πέρασε απαρατήρητο μεταξύ άλλων από τους Louis Armstrong, Lionel Hampton, Bud Powell, Art Tatum, Charlie Parker αλλά και τον ίδιο τον Duke. Επόμενος σταθμός της καλλιτεχνικής σταδιοδρομίας του Mingus κι ενώ πλέον δραστηριοποιείται στη Νέα Υόρκη, υπήρξε η ίδρυση της δισκογραφικής εταιρείας Debut Records, στην οποία συνιδρυτής υπήρξε ο μεγάλος drummer Max Roach. Η εταιρεία ξεκίνησε με σκοπό να αποτελέσει βήμα για νέους καλλιτέχνες αλλά μας έδωσε και κάποιες ιστορικές Jazz ηχογραφήσεις.

Το 1956 κυκλοφόρησε για την Atlantic το άλμπουμ “Pithecanthropus Erectus”,ένα αριστούργημα που βρίσκει τον Charles σε καλλιτεχνικό οίστρο. Ο δίσκος θεωρείται ορόσημο μια και αποκαλύπτεται η απαράμιλλη τέχνη του Mingus σε όλο της το μεγαλείο, όχι μόνο ως οργανοπαίκτη αλλά πλέον και σαν συνθέτη και bandleader.

Ο Mingus είναι πια μια από τις πιο σημαντικές κινητήριες δυνάμεις της  Jazz. Στα επόμενα δέκα χρόνια με μια σωρεία ηχογραφήσεων για διάφορες εταιρείες θα συνεχίσει στο ίδιο top class επίπεδο δίνοντάς μας μερικούς από τους σημαντικότερους δίσκους ηχογραφημένης μουσικής για τον αιώνα που πέρασε. Δίσκοι-σταθμοί, που πολλοί από αυτούς αποτελούν αναγκαία κομμάτια βασικής τζαζ δισκοθήκης. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικούς τίτλους

The Clown

Tijuana Moods

Blues and Roots

Mingus Ah Um

Mingus Dynasty

Αξίζει ιδιαίτερη αναφορά και στο άλμπουμ Oh Yeah, έναν δίσκο στον οποίο ο Mingus τραγουδάει και παίζει πιάνο. Υπήρξε χαρισματικός και ιδιαίτερος και σαν πιανίστας, κάτι που βέβαια πέρασε σε δεύτερο πλάνο.

Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του εξήντα  η δισκογραφική εταιρεία Impulse ήταν το σημείο αναφοράς για τις πιο προχωρημένες αναζητήσεις στην Jazz.To  λεγόμενο “new thing”  βρήκε εκεί στέγη. Ο Mingus, πάντα πρωτοποριακός και καινοτόμος, ήταν φυσικό να ηχογραφήσει για το συγκεκριμένο label, δίνοντας μοναδικές ηχογραφήσεις και μάλιστα κατά πολλούς την κορυφαία σύλληψη του. Ο λόγος για το αξεπέραστο “The Black Saint and the Sinner Lady” του 1963.

Εκρηκτικός, αντισυμβατικός και στριφνός χαρακτήρας, ο Mingus ήθελε πάντα τα πράγματα να γίνονται με τον τρόπο του. Δημιουργούσε εντάσεις και εχθρότητα με συναδέλφους του, ενώ και οι σχέσεις του με την μουσική βιομηχανία και κριτική υπήρξαν δύσκολες. Ευερέθιστος και θυμωμένος τη μια, απαθής και μελαγχολικός την άλλη, κινήθηκε στο διπολικό φάσμα. Η καλλιτεχνική του δραστηριότητα κυμάνθηκε μεταξύ περιόδων ακατάπαυστης, εξωπραγματικής σχεδόν δημιουργικότητας και περιόδων απόλυτου κλεισίματος στον εαυτό του χωρίς να κάνει απολύτως τίποτα παρά να κάθεται δύσθυμος στο κρεβάτι, προσπαθώντας να ισορροπήσει. Οι οικονομικές δυσκολίες επιβάρυναν ακόμα περισσότερο τον ασταθή συναισθηματικό του κόσμο οδηγώντας τον σταδιακά στην απόσυρση στο δεύτερο μισό των 60’s.

Στη δεκαετία του ’70 επανήλθε με κάποιες σημαντικές ηχογραφήσεις, όπως το αριστουργηματικό Let My Children Hear Music:

Μάλιστα το 1974 δημιούργησε ένα νέο κουιντέτο με τους Don Pullen,George Adams,Dannie Richmond και Jack Walrath και ηχογράφησαν μαζί δύο άλμπουμ:

Ωστόσο η σπάνια νευρομυϊκή πάθηση από την οποία προσβλήθηκε, τον κατέβαλε, τον καθήλωσε σε αναπηρικό καροτσάκι και το τέλος δεν άργησε πολύ. Ο Mingus πέθανε τον 1979, στις 5 Γενάρη σε ηλικία 56 ετώ,ν και οι στάχτες του σκορπίστηκαν στον ποταμό Γάγγη από την σύζυγό του Sue, με την οποία ήταν παντρεμένοι από το 1966. Η κληρονομιά και η επιρροή της μουσικής του Charles Mingus είναι εμφανής στο έργο πολλών καλλιτεχνών της Jazz αλλά και του ροκ, ενώ διάφορες ορχήστρες συνεχίζουν να τιμούνε το έργο του, δίνοντας φρέσκο αέρα στις συνθέσεις του.

Άλλες επετειακές αναρτήσεις του dim/art εδώ

Άλλες jazz ιστορίες από το dim/art εδώ