Ο πολυβραβευμένος ούγγρος πεζογράφος και σεναριογράφος László Krasznahorkai γεννήθηκε σαν σήμερα, το 1954. Τα απαιτητικά του μυθιστορήματα —που συνήθως χαρακτηρίζονται μεταμοντέρνα και έχουν θέματα δυστοπικά και μελαγχολικά— δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, ενώ αρκετά από τα έργα του έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον ούγγρο σκηνοθέτη Béla Tarr.
Με αφορμή τα γενέθλιά του, η Μαρία Τσάκος μετέφρασε για το dim/art ένα κείμενό του με τίτλο «Σχετικά με την Ταχύτητα», που περιλήφθηκε στην έκδοση της Tate με τίτλο Miroslaw Balka: How It Is (2009), η οποία συνόδευε ένα installation του πολωνού εικαστικού καλλιτέχνη Miroslaw Balka.
* * *
«Μια διήγηση που μοιάζει με αργοκίνητο χείμαρρο λάβας, ένα απέραντο μαύρο ποτάμι από γράμματα» —
Έτσι περιγράφει την πρόζα του László Krasznahorkai ο George Szirtes, βραβευμένος μεταφραστής των δύο μόλις μυθιστορημάτων του Ούγγρου πεζογράφου που έχουν κυκλοφορήσει στην αγγλική γλώσσα. Αναφέρεται προφανώς στην αντιπάθεια που τρέφει ο Krasznahorkai στην τελεία και στην παραγραφοποίηση, ένα χαρακτηριστικό των γραπτών του το οποίο υπερασπίζεται και ο ίδιος ο συγγραφέας με πάθος. Σε συνέντευξή του στην αγγλική εφημερίδα Guardian, τον Αύγουστο του 2012, λέει: «…Η σύντομη πρόταση είναι τεχνητή —σχεδόν ποτέ δεν τις χρησιμοποιούμε στην πραγματικότητα—, κάνουμε παύση, αυτό ναι, ή μπορεί να σταθούμε λίγο στο τέλος μιας φράσης, όμως αυτή η τυπική σύντομη πρόταση —που έχει μια τελίτσα στο τέλος—, αυτό είναι τεχνητό κατασκεύασμα, είναι απλά μια παράδοση, ίσως να είναι βοηθητική για τον αναγνώστη αλλά για έναν και μόνο λόγο: γιατί οι αναγνώστες έχουν μάθει πως μια σύντομη πρόταση είναι πιο εύκολη στην κατανόηση⋅ κι αυτό μια συνήθεια είναι στην ουσία, αλλά αν το σκεφτείτε, αν προσέξετε, σχεδόν ποτέ δε μιλάμε με μικρές προτάσεις…».
O Krasznahorkai δεν ονειρευόταν να γίνει συγγραφέας. Έκανε μια σειρά από επαγγέλματα του ποδαριού, ένα από αυτά τον βρήκε να κάνει τον νυχτοφύλακα σε μια φάρμα και να παίρνει μέρος ένα πρωί, σχεδόν παρά τη θέλησή του, στον βάρβαρο ευνουχισμό χοιριδίων, μια διαδικασία που ο ίδιος περιγράφει ως εφιαλτική. Αυτή η εμπειρία υπήρξε η πηγή μέσα από την οποία ανάβλυσε ορμητικά το πρώτο του βιβλίο με τίτλο Sátántangó, το 1985. Προτάσεις άρχισαν να σχηματίζονται στο μυαλό του, ή να τις βλέπει να «έρχονται και να έρχονται και να έρχονται, σαν μια οθόνη, […] μερικές είχαν καλύτερο ήχο από άλλες, έμενα σε αυτές και τις επαναλάμβανα, μετά άρχισα να τους προσθέτω κι άλλες λέξεις…» Παρ’ όλη τη μεγάλη επιτυχία που είχε το βιβλίο όταν κυκλοφόρησε στην Ουγγαρία, ο ίδιος εξακολούθησε να μη θεωρεί τον εαυτό του συγγραφέα. Χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να υποκύψει και να γράψει το Az ellenállás melankóliája, το πρώτο από τα βιβλία του που μεταφράστηκε στα αγγλικά και κυκλοφόρησε με τίτλο The Melancholy of Resistance, το 2002.
Ακολούθησαν άλλα πέντε μυθιστορήματα, σύντομες ιστορίες, δοκίμια και σενάρια για τις ταινίες του συμπατριώτη —και επιστήθιου φίλου του— Béla Tarr με του οποίου το όνομα έχει πλέον συνδεθεί άρρηκτα με του László.
* * *
Σχετικά με την Ταχύτητα
Θέλω τη Γη ν’ αφήσω πίσω, γι’ αυτό χυμάω και περνώ το γεφύρι του ποταμού που διασχίζει το λιβάδι, περνώ μπροστά από την ταΐστρα των ταράνδων μέσα στο βαθύ, σκοτεινό δάσος, στρίβω στο Μόνοβιτς στη γωνία Σουκάμμερ και Κλάιντερκάμμερ προς το δρόμο, μες στην λαχτάρα μου πιο γρήγορα να κινηθώ από τη Γη, προς όποια κατεύθυνση πήρε αυτή η σκέψη μου από το αρχικό σημείο εκκίνησής της, γιατί όλα, γιατί τα πάντα συναντιούνται σ’ αυτό ακριβώς το σημείο αναχώρησης, μες στη λαχτάρα μου ν’ αφήσω πίσω τα πάντα, ν’ αφήσω πίσω τη Γη, ξεκινώ, και βιάζομαι από ένστικτο, και κάνω καλά που βιάζομαι γιατί δεν ήταν προς την Ανατολή ή το Νότο ή τον Βορρά που κατευθυνόμουν, μα προς τη Δύση γιατί αυτή ήταν η σωστή κατεύθυνση εφόσον η Γη γυρίζει απ’ τα αριστερά προς τα δεξιά, που πάει να πει, με φορά από τη Δύση στην Ανατολή, αυτό είναι το σωστό, το πράγμα έτσι έχει, γι’ αυτόν το λόγο το αισθανόμουνα σωστό κι εγώ, από το πρώτο κιόλας μισό της στιγμής εκείνης όταν ξεκίνησα, εφόσον δεν χωρά αμφιβολία πως τα πάντα κινούνται απ’ τη Δύση στην Ανατολή, το κτήριο, η κουζίνα με το πρωινό μου, το τραπέζι που έχει επάνω το φλιτζάνι, το φλιτζάνι με το σμαραγδί αχνιστό τσάι κι ο τρόπος που το άρωμά του στροβιλίζεται προς το ταβάνι και κάθε σπαθάτο φύλλο χλόης στο λιβάδι με πέρλες δροσιάς πρωινής επάνω, κι οι άδειες ταΐστρες ταράνδων στο βαθύ σκοτεινό δάσος, όλα αυτά, καθένα απ’ αυτά όλα, κινούνται σύμφωνα με τη φύση τους από τη Δύση προς την Ανατολή, δηλαδή, προς εμένα, εγώ που ήθελα να κινηθώ πιο γρήγορα από τη Γη, και χύμηξα έξω απ’ την πόρτα, διέσχισα το λιβάδι και το βαθύ σκοτεινό δάσος, έπρεπε οπωσδήποτε να κινηθώ με κατεύθυνση δυτική ενώ κάθε άλλο πράγμα, ολόκληρη η Δημιουργία, το κάθε τι, κάθε δισεκατομμυριοστό επί δισεκατομμυριοστού στοιχείου που αποτελεί αυτό τον συντριπτικά αχανή κόσμο γύριζε διαρκώς με αφάνταστη ταχύτητα από τη Δύση στην Ανατολή· ή, για να το πω καλύτερα, εγώ που ήθελα να κινηθώ πιο γρήγορα, εφάρμοσα την ταχύτητά μου στην αντίθετη, ολότελα απροσδόκητη κατεύθυνση, μια κατεύθυνση έξω και πέρα απ’ τους νόμους της φυσικής, έχοντας, δηλαδή, φανερά, επιλέξει να κάνω κάτι τέτοιο με ενστικτώδη ελευθερία, έπρεπε λοιπόν να τρέξω αντίθετα προς αυτήν, αντίθετα προς αυτόν το φοβερό κόσμο και προς το καθετί που περιλαμβάνει αυτός, γωνία, λιβάδι και δάσος, ή μάλλον, όχι, —όπως με πόνο συνειδητοποίησα στο δεύτερο μισό εκείνης της στιγμής—, όχι, αλίμονο, φυσικά και όχι προς αυτήν την κατεύθυνση, το να αντιταχθώ στην κίνηση της ήταν μια ολότελα λανθασμένη επιλογή, τα ένστικτά μου με είχαν οδηγήσει να στραφώ προς λάθος κατεύθυνση καθώς έστριβα εκείνη τη γωνία, διέσχιζα το λιβάδι και το βαθύ σκοτεινό δάσος, ενώ θα έπρεπε να είχα επιλέξει να κινηθώ προς την ίδια κατεύθυνση, από τη Δύση προς την Ανατολή, έτσι όπως έκανε κι η Γη στην Ω! Ολότητά της, κι έτσι, στο ανοιγόκλεισμα ενός ματιού, έκανα αμέσως μια περιστροφή γύρω απ’ τον άξονά μου απορώντας πώς και το ένστικτό μου με είχε σπρώξει να κινηθώ σε κατεύθυνση αντίθετη με την κίνηση της Γης, όταν, εάν είχα πράξει όπως έκανα τώρα, η ταχύτητά της θα ήταν όμοια με τη δική μου, η δική της κι η δική μου όμοιες, θα είχαν σχέση αθροιστική η μία με την άλλη, συνδυαζόμενες η μία με την άλλη θα έδιναν μεγαλύτερο αποτέλεσμα, θα έκαναν, ουσιαστικά το ίδιο πράγμα, η Γη κινούμενη από τη Δύση προς την Ανατολή κι εγώ κινούμενος από τη Δύση προς την Ανατολή, θεωρώντας ως απόλυτη αξία την περίτρανη σταθερότητα του σημείου εκκίνησης, έτσι ώστε να είναι πρακτικά αδύνατο να δει κανείς πώς το μικρότερο μέρος ανήκε στο Μέγα Όλον, και πώς η Μεγάλη Κίνηση θα επέτρεπε χώρο στη μικρή «αντι-κίνηση», κάθε μία από τις δύο ανεξάρτητη από την άλλη, κι ωστόσο, να συνδέονται οι δυο τους με έναν τρόπο μοναδικό: στο πώς η Μεγάλη Κίνηση επέτρεπε στη μικρή «αντι-κατεύθυνση» να υπάρχει εντός της, και τι βραχυκύκλωμα θα ήταν κάτι τέτοιο, συμπέρανα ενώ γύριζα ήδη, μα, αν ήταν έτσι, πώς και το σκεφτόμουν αυτό, κι επιπλέον, —σκέφτηκα ενστικτωδώς—, εφόσον, εάν μιλάμε για μία μόνο σχέση, τότε αυτή η μοναδική σχέση δε θα μπορούσε να είναι άλλη εκτός από κείνη όπου ο ένας όρος συμπεριλαμβάνει τον άλλον, ώστε ο ένας να εμπεριέχει τον άλλον, να είναι μέρος του άλλου, το δευτερεύον του μέρος, κατώτερό του, ο μικρός του αδελφός, η μικρή αδελφή του που μεταφέρεται από το Μέγα προς όποια κατεύθυνση αυτό κινείται, κι εφόσον η Γη κινούνταν σίγουρα, και μάλιστα, ως όφειλε, προς τη μόνη κατεύθυνση που μπορούσε να κινηθεί, δηλαδή από τη Δύση στην Ανατολή, κι εφόσον εγώ ήμουν μέρος δικό της, εντός της, εγώ που λαχταρούσα να είμαι πιο γρήγορος από τη Γη —κι αφού με την κίνησή της η δική μου ήταν φανερά σχετική και μάλιστα με τον πιο αυστηρά λογικό τρόπο—, εφόσον η ταχύτητα, δηλαδή, της Γης, εμπεριείχε την ταχύτητά μου, τον αγώνα δρόμου μου, και με δεδομένο πως, έτσι κι αλλιώς, ό,τι άλλο και να ίσχυε για τη Γη, η ταχύτητά της πάντως συμπεριελάμβανε και τη δική μου, όποια Μεγάλη Προοπτική και να υιοθετούσε κανείς, δεν μετρούσε το αν έτρεχα αντίθετα προς την κατεύθυνση της κίνησής της, δηλαδή αν θα καταγραφόμουν ως αρνητική ποσότητα, ή σύμφωνα προς αυτήν, και άρα ως θετική, το θέμα ήταν απλά πως, για μένα προσωπικά, είχε υπέρτατη σπουδαιότητα, εφόσον ήταν αυτό ακριβώς εκείνο το οποίο επιθυμούσα, δηλαδή, το να κινηθώ πιο γρήγορα από τη Γη, και, μ’ άλλα λόγια, ήταν το «συν», το θετικό πρόσημο αυτό που χρειαζόμουν, αυτό που μετρούσε, το να κινείται η Μικρή Ανεξάρτητη Μικρο-ολότητα εντός την Μεγάλης Ελεύθερης Μακρο-ολότητας ως μέρος αυτής, και με δεδομένο πως απλώς έτρεχα εντός της Μεγάλης Εσωτερικότητας των Νόμων της Φυσικής, μα αυτή τη φορά στην απόλυτα σωστή κατεύθυνση, θέλω να πω, από τη Δύση στην Ανατολή, σε συμφωνία με την κίνηση της Γης, καθώς ήταν ακριβώς με αυτόν τον τρόπο και μ’ αυτή την τεχνική, βεβαίως, που θα ’πρεπε να τρέχω για να είμαι πιο γρήγορος από τη Γη, να τρέχω μαζί της κατά μια έννοια, από τη Δύση πρός την Ανατολή, από μια δυτική κατεύθυνση προς μια ανατολική, και —ξαφνικά η σκέψη με χτύπησε σαν κεραυνός— ήμουν ήδη πιο γρήγορος, εφόσον η ταχύτητά μου τώρα συμπεριελάμβανε αυτή της Γης, θέλω να πω, την συμπεριελάμβανε δίχως εγώ να πρέπει να κάνω κάτι περισσότερο από το να κινώ έστω και έναν μονάχα μυ, και με αυτόν το τρόπο, τρέχοντας στην επιφάνεια της Γης από τη Δύση προς την Ανατολή, είχα κάνει το εγχείρημα τόσο πιο εύκολο ώστε μπορούσα να αναπνεύσω με πολύ μεγαλύτερη ευκολία, καθώς ήταν δροσερά εδώ έξω, απολαμβάνοντας τη νύχτα της ελευθερίας ή την αυγή της ελευθερίας, ή κάτι ανάμεσα στα δυο, και όντας παγιδευμένος σ’ αυτό το μεσοδιάστημα ανάμεσα σε νύχτα και αυγή, ένιωθα τέλεια γαλήνιος στη σκέψη πως, έχοντας τώρα διαλέξει τη σωστή κατεύθυνση, κινιόμουν πιο γρήγορα από τη Γη, εφόσον η Γη είναι σκέψη, όπως απ’ την αρχή κιόλας πίστεψα και τώρα ήθελα να κινούμαι πιο γρήγορα από την σκέψη, ν’ αφήσω πίσω και την σκέψη ακόμα κι αυτό είχε ξαφνικά γίνει σκοπός μου, και άρα αυτό ήταν που έκανα όταν έστριψα στο Μόνοβιτς, στη γωνία Σουκάμμερ και Κλαιντερκάμμερ, διέσχισα το λιβάδι με τη στολισμένη από μαργαριτάρια χλόη, πέρασα τη γέφυρα του ποταμού, μέσα στο βαθύ σκοτεινό δάσος, μπροστά από τις άδειες ταΐστρες των ταράνδων, και άρα ήταν σωστό το ότι είχα κινήσει στην αρχή με λάθος κατεύθυνση, ενστικτωδώς, και μετά διόρθωσα τον εαυτό μου και γρήγορα στο ανοιγόκλεισμα ενός ματιού έκανα στροφή και κινήθηκα προς τη σωστή κατεύθυνση, από τη Δύση προς την Ανατολή, μια τόση δα μικρο-ολότητα εντός της Μεγάλης Μακρο-ολότητας, και στην περίπτωση αυτή το μόνο που έπρεπε να κάνω ήταν να προσθέσω την ταχύτητά μου στη δική της ταχύτητα, το οποίο και έπραξα, τρέχοντας όσο πιο γρήγορα μπορούσα, τα πόδια μου να βαριοπατούν κάτω απ’ τον απέραντο ουρανό που άλλαζε από νύχτα σε αυγή, και δεν υπήρχε τίποτε μες στο μυαλό μου εκτός από μια αίσθηση πως όλα ήταν όπως έπρεπε να είναι, πως απλώς προσέθετα το μερίδιο ταχύτητας που μου αντιστοιχούσε στην ταχύτητα της γης, την ταχύτητά μου στην ταχύτητά της, όταν ξαφνικά μια νέα σκέψη μου καρφώθηκε, πως, ωραία, όλ’ αυτά πολύ καλά, αλλά ποιά ήταν η σχέση της ταχύτητάς μου με αυτή της Γης, πόσο πιο γρήγορος ήμουν, και αν είχε, καταρχάς, σημασία αυτή η ερώτηση. Θέλω να πω, η ερώτηση πόσο πιο γρήγορος ήμουν απ΄τη Γη. Και, όχι, δεν είχε σημασία, είπα στον εαυτό μου, τα πόδια μου συνεχίζοντας να κάνουν βήματα όλη αυτή την ώρα, γιατί το μόνο που ενδιέφερε ήταν το να κινούμαι πιο γρήγορα απ’ τη σκέψη, θέλω να πω, να ξεπεράσω τη Γη, μα τότε ο μικρός αδελφός εντός μου άρχισε να κάνει υπολογισμούς μες στο μυαλό μου, υποστηρίζοντας πως, απ’ τη μια μεριά ήταν η ταχύτητα της Γης, αυτή η μεγαλειωδώς προκλητική, τεράστια, αιώνια ταχύτητα ανά δευτερόλεπτο, κι απ’ την άλλη μεριά ήταν η δική μου φιλότιμη προσπάθεια να τρέξω με ό,τι ταχύτητα το δευτερόλεπτο είχε να προσφέρει η κάθε στιγμή, κι έπειτα, μου είχε φανεί, πως όποια σχετική τιμή κι αν είχε η υπεροχή μου σε ταχύτητα έναντι της Γης, δεν χρειαζόταν να τρέχω πολύ γρήγορα γιατί κάτι τέτοιο πολύ λίγη διαφορά θα έκανε στην τελική σχετική ταχύτητα, ακόμα κι αν κάπως επιβράδυνα, κι έτσι αμέσως άρχισα να τρέχω λιγότερο, και μου ήταν ξεκάθαρο, όσο πιο ξεκάθαρο γινόταν, πως υπήρχαν αμέτρητοι τρόποι να είμαι πιο γρήγορος από τη Γη, αρκούσε ακόμη και το να εξακολουθήσω απλά σε κατεύθυση από τη Δύση στην Ανατολή, αρκούσε ακόμη και το να τρέχω απλά, γιατί παραμερίζοντας τη μαγνητική έλξη των διαφόρων γεωγραφικών πλατών που θ’ αυξανόταν αθροιστικά, καθώς υπήρχαν ταχύτητες άπειρες στον αριθμό μεταξύ των οποίων να διαλέξεις, και άρα άπειρες αξίες προσφέρονταν να γίνουν η δική μου ταχύτητα κι επιπλεόν, —σκέφτηκα μειώνοντας ολοένα και περισσότερο την ταχύτητά μου—, γεγονός είναι πως θα ήταν αρκετό ακόμα… ακόμα και το να κινούμαι απλώς, ακόμα και το να βάζω το ένα πόδι μπροστά από τ’ άλλο, καθώς το πιο ουσιώδες ήταν το να κινούμαι από τη Δύση προς την Ανατολή, θα ήταν αρκετό απλά να μην στέκομαι ακίνητος, καθώς υπήρχαν δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων πιθανές ταχύτητες και στην περίπτωση αυτή ήμουν ελεύθερος, εντελώς ελεύθερος, —ή τουλάχιστον έτσι διαπίστωσα, καθώς τα βήματά μου άρχισαν ενστικτωδώς να γίνονται πιο αργά—, απόλυτα ελεύθερος να επιλέξω πόσο γρήγορα να κινηθώ, εφόσον η παραμικρή κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση θα είχε σαν αποτέλεσμα να κινούμαι πιο γρήγορα από τη Γη, και άρα πιο γρήγορα απ’ τη σκέψη, κι έτσι ακριβώς σκεφτόμουν, ακόμα και πριν να ξεκινήσω την όλη διαδικασία λίγο νωρίτερα, έτσι ακριβώς σκεφτόμουν την ώρα που χύμηξα και πέρασα τη γέφυρα πάνω απ’ το ποτάμι, πέρα απ’ το λιβάδι, περνώντας μπροστά απ’ την ταΐστρα των ταράνδων στο βαθύ σκοτεινό δάσος και στρίβοντας στο Μόνοβιτς στη γωνία των Σουκάμμερ και Κλαίντερκαμμερ. Με την προϋπόθεση πως δεν θα κάνω λάθη, είπα στον εαυτό μου, με την προϋπόθεση πως θα συνεχίσω να πηγαίνω προς τη σωστή κατεύθυνση, με την προϋπόθεση πως απλά θα κινούμαι, πως απλά θα συνεχίσω να περπατώ μέσα στον δροσερό αέρα του χαράματος, θα πετύχαινα εκείνο που ξεκίνησα να κάμω, θα ήμουν πιο γρήγορος από τη Γη — νά, ήταν μόνο το σκοτάδι του δάσους που θα έσβηνε στο βάθος, μόνο το λιβάδι, η γωνία, μόνο το άρωμα του σμαραγδένιου ατμού που θα χανόντουσαν για πάντα, ανεπανόρθωτα, μέσα στο χρόνο.
Εισαγωγή-μετάφραση από τα αγγλικά για το dim/art: Μαρία Τσάκος
(μετάφραση από τα ουγγρικά στα αγγλικά: On Velocity, George Szirtes)
* * *
Εδώ άλλες αναρτήσεις από την κατηγορία Βιβλίο
dimart 