Ο Βίος Παναγιώτου

Αυτό δεν είναι τραγούδι # 294

Dj της ημέρας, ο Γιώργος Θεοχάρης

Τη Φαύστα του Μποστ την είχα διαβάσει μικρός, στην εξαντλημένη από καιρό πρώτη έκδοση (Ερμείας, 1971). Προς το τέλος της δεκαετίας του ’90, είδα μία παράσταση του έργου στο θερινό θέατρο «Σμαρούλα» (νομίζω), σε σκηνοθεσία του Γιάννη Μποσταντζόγλου (γιου του Μποστ), με τη Σοφία Φιλιππίδου και τον Μιχάλη Μητρούση στους ρόλους της Φαύστας και του Γιάννη, αντιστοίχως.

Η υπόθεση είναι απλή: ένα ζεύγος αστών του 1860 χάνει, βρίσκει και ξαναχάνει (για τα καλά, αυτή τη φορά) την κορούλα του, το Ριτσάκι «που ήτο εν τετραετής κι ωραίον κοριτσάκι». Δεν νομίζω ότι μπορώ να συνοψίσω την υπόθεση χωρίς να παρασυρθώ και να αντιγράψω τα πάντα – άλλωστε, όπως έλεγε και μια ψυχή, «η καλύτερη περίληψη ενός έργου είναι το ίδιο το έργο».

Περιέργως, την παράσταση τη θυμάμαι καλά, μολονότι το γέλιο μου θα έπρεπε να τα έχει σκεπάσει όλα. Ναι, είχα γελάσει – πολύ. Την πρώτη κρίση την έπαθα νωρίς, στη δεύτερη σκηνή, εκεί που γίνεται λόγος «διά τα θέματα της Αφρικής»: Τους παρακάτω οχτώ στίχους τούς έχω μάθει απέξω, για να τους απαγγέλω όποτε στριμώχνομαι, σαν ξόρκι:

Φαύστα

Οι βεδουίνοι πάντοτε στας έρημους εκτάσεις
απαραιτήτως καθ’ οδόν παρατηρούν οάσεις.
Οάσεις δε βαπτίζομεν λωρίδας επιμήκεις,
με κελλαρύζοντα νερά και άφθονους φοινίκεις.
Κι όπως ματαίως προχωρούν οι Αραπάς πολλάκις
τους τρώγουν τέλος ύαιναι, τσακάλεις και κοράκεις.
Κι έτσι, οι μόνοι τυχεροί, Ελένη μου χρυσή μου,
είν’ ως αντιλαμβάνεσαι τα ζώα της ερήμου.

[Ο στίχος «Κι όπως ματαίως προχωρούν οι Αραπάς πολλάκις» αποτελείται από 7 λέξεις και κατορθώνει το α-κα-τό-ρθω-το: (σχεδόν) ισάριθμα αστεία! Βαθιά υπόκλιση στον μέγα Μποστ!]

Η κατάσταση ξέφυγε εντελώς προς τέλος της παράστασης, στη σκηνή με τον «Βίο Παναγιώτου». Εκεί έφτασα στα πρόθυρα εγκεφαλικού και, καθώς οι θεατές δεν ήμασταν περισσότεροι από τριάντα, έκανα αισθητή την παρουσία μου μέχρι και στους ηθοποιούς απάνω στη σκηνή, οι οποίοι, προς τιμήν τους, μάλλον το χάρηκαν που παραλίγο να με στείλουν αδιάβαστο.

Όταν γύρισα σπίτι, ξαναδιάβασα το έργο γιατί δεν μπορούσα να καταλάβω πώς και δεν θυμόμουν την απίστευτη σκηνή με τον Παναγιώτου. Αποδείχτηκε ότι δεν τη θυμόμουν γιατί δεν υπήρχε! Υπέθεσα ότι ήταν προσθήκη εκ των υστέρων, κι έμεινα με την ανάμνηση της σκηνής, αυτοσχεδιάζοντας από μνήμης όποτε τη χρειαζόμουν (και τη χρειαζόμουν συχνά!).

Ευτυχώς για μένα, χρόνια μετά, το 2010, οι Mode Plagal κυκλοφόρησαν το Στην Κοιλιά του Κήτους, όπου το τέταρτο κομμάτι είναι ο «Βίος Παναγιώτου»! Τουλάχιστον τώρα μπορούσα να το ακούω όποτε ήθελα – αλλά το μυστήριο της προσθήκης παρέμενε.

Πριν από λίγο καιρό, πήρα τη νέα έκδοση της Φαύστας (Μεταίχμιο, 2014), με την ελπίδα ότι θα λύσω το μυστήριο, αλλά –φευ!– οι δύο εκδόσεις είναι πανομοιότυπες. Παρ’ όλα αυτά, το ξαναδιάβασα, με τα ίδια ιλαρά αποτελέσματα. [Στη νέα ανάγνωση, εκτίμησα (υποθέτω επειδή έχω κι εγώ μεγαλώσει στο μεταξύ) την εισαγωγή που έχει γράψει ο άλλος γιος του Μποστ, ο Κωνσταντίνος. Αντιγράφω ένα απόσπασμα: «Μου φαίνεται απίστευτο το ότι πέρασε ήδη μισός αιώνας από τότε που τον έβλεπα να δακτυλογραφεί το κείμενό του σκυφτός πάνω από την αρχαία γραφομηχανή του μάρκας Ολύμπια. Σχεδόν ακούω τον στακάτο ήχο της. Ακούω μαζί και τον σπηλαιώδη βρυχηθμό που είχε αντί για γέλιο ο πατέρας. Αυτός ο βρυχηθμός σήμαινε για την οικογένεια πως αυτό που έγραφε του φαινόταν και του ίδιου αστείο». Αυτό που έγραφε του φαινόταν και του ίδιου αστείο! Δεν έχω καλύτερο ορισμό για την ευτυχία που μπορεί να βιώσει κανείς κοπανώντας ένα πληκτρολόγιο.] Αυτά που λέτε με τη νέα ανάγνωση του έργου: τζίφος! (Αν μπορεί να περιγραφεί έτσι μισή ώρα τίμιου γέλιου.)

Αλλά αυτή τη φορά δεν τα παράτησα: κατέγραψα τους στίχους από το κομμάτι των Mode Plagal και παραθέτω εδώ το απόσπασμα με το καλύτερο λογοπαίγνιο όλων εποχών:

Γιάννης

Το σπίτι μας συνόρευε σχεδόν με το δικό του
πολλές φορές πηγαίναμε μια βόλτα με το γιωτ του.
Υπήρξε πλούσιος πολύ. Αλλά ο Παναγιώτου
όταν εφτώχυνε πολύ επώλησε το γιωτ του.

Κυρία Ιατρού

Τόσο λοιπόν ήτο σκληρός, αυτός ο Παναγιώτου
που εις μίαν κρίσιμον στιγμήν επώλησε το γιο του;

Γιάννης

Πού βλέπετε σκληρότητα; Ο γέρων Παναγιώτου
το γιο του δεν επώλησε, επώλησε το γιωτ του.

Φαύστα

Συνέβη παρεξήγησις. Σας είπε για το γιωτ του
κι εσείς εδώ νομίσατε πως είπε για το γιο του.
Άλλωστε ποιος θ’ αγόραζε ολόκληρο αγόρι,
έναν σχεδόν μαντράχαλον που είχε και μιαν κόρη;
Αν ήτο βρέφος, βέβαια, πιο εύκολο θα ήτο,
θα επωλείτο σε γονείς ή θα υιοθετείτο.

Γιάννης

Το μόνο σφάλμα, κατ’ εμέ, του γέρων Παναγιώτου
είν’ ότι πωλών το γιωτ δεν το ’πε εις τον γιο του.
Και επειδή μερίδιον είχε ο γιος στο γιωτ του
τράβηξε μία μήνυση ο γιος στον Παναγιώτου.
Συνέβη όμως Πρόεδρος να είναι ο Παναγιώτου
κι έχασε την υπόθεση, ο γιος γι’ αυτό το γιωτ του.

* * *

Κάθε βράδυ, ένας συνεργάτης ή φίλος του dim/art διαλέγει ένα τραγούδι — ή, μάλλον όχι· αυτό δεν είναι τραγούδι, ή δεν είναι μόνο ένα τραγούδι: είναι μια ιστορία για ένα τραγούδι. Στείλτε μας κι εσείς ένα τραγούδι που δεν είναι τραγούδι στο dimartblog@gmail.com.

* * *

Εδώ άλλα τραγούδια που δεν είναι τραγούδια