Ιστορίες ανάγνωσης #41 — μια στήλη για επίμονους αναγνώστες, γραμμένη από λάτρεις της ανάγνωσης
Ελίας Κανέτι, «Πέντε εικόνες με τον πατέρα», επιλογή-μετάφραση: Τζένη Μαστοράκη, περιοδικό Εντευκτήριο, τ. 28-29, φθινόπωρο-χειμώνας 1994.
* * *
Ο Ναπολέων
Μέσα στους πρώτους μήνες του σχολείου έγινε κάτι συγκλονιστικό, κάτι σπουδαίο, που καθόρισε ολόκληρη την κατοπινή ζωή μου. Ο πατέρας μού έφερε ένα βιβλίο. Με πήρε κατά μέρος σ’ ένα δωμάτιο στο βάθος, στο παιδικό υπνοδωμάτιο, και μου το εξήγησε. The Arabian Nights το έλεγαν, ήταν οι Χίλιες και Μία Νύχτες, σε διασκευή για παιδιά. Στο εξώφυλλο είχε μια πολύχρωμη εικόνα, ο Αλαντίν με το μαγικό λυχνάρι πρέπει να ‘τανε. Ο πατέρας μού μίλησε πολύ σοβαρά, μου ‘δωσε θάρρος και είπε τι καλά που θα ‘τανε να το διαβάσω. Την πρώτη ιστορία μού τη διάβασε αυτός, έτσι όμορφες ήταν και οι άλλες ιστορίες του βιβλίου, είπε. Δεν είχα παρά να προσπαθήσω και μόνος μου και κάθε βράδυ να του διηγούμαι όσα διάβαζα. Μόλις το τέλειωνα, θα μου ‘φερνε κι άλλο. Δεν περίμενα να μου το πει και δεύτερη φορά, κι ας αρχίζαμε μόλις τότε ανάγνωση στο σχολείο: έπεσα με τα μούτρα στο υπέροχο βιβλίο και κάθε βράδυ όλο και κάτι είχα να του διηγηθώ. Την υπόσχεσή του την κράτησε, πάντοτε με περίμενε κι ένα καινούριο βιβλίο, το διάβασμα δεν έπρεπε να το αφήσω ούτε στιγμή.
Ήταν μια παιδική σειρά, όλα της τα βιβλία στο ίδιο σχήμα, μόνο απ’ την πολύχρωμη εικόνα του εξωφύλλου τα ξεχώριζες. Οι τόμοι είχαν μεγάλα πανομοιότυπα στοιχεία, κι ήταν σαν να διαβάζεις ολοένα παρακάτω το ίδιο βιβλίο. Τέτοια σειρά δεν πρέπει να ξανάγινε, ποιος ξέρει τι να ‘ταν, όμως τους τίτλους τους θυμάμαι ακόμα. Μετά τις Χίλιες και Μία Νύχτες ήρθαν τα παραμύθια των Γκριμ, ο Ροβινσών Κρούσος, τα ταξίδια του Γκιούλιβερ, οι ιστορίες από τον Σαίξπηρ, ο Δον Κιχώτης, ο Δάντης, ο Γουλιέλμος Τέλλος. […]
Ένα ένα βιβλίο που τελείωνα, το κουβέντιαζα μαζί του και τόσο αναστατωνόμουν μερικές φορές, που αναγκαζόταν να με καθησυχάσει. Όμως ποτέ δε μου ‘πε, όπως κάνουν οι μεγάλοι, ότι τα παραμύθια είναι ψέματα, και τον ευγνωμονώ ιδιαίτερα γι’ αυτό. Ίσως και σήμερα ακόμη να τα πιστεύω για αληθινά.
[…] Το τελευταίο βιβλίο που μου χάρισε μιλούσε για τον Ναπολέοντα. Ήταν γραμμένο από εγγλέζικη σκοπιά και παρουσίαζε τον Ναπολέοντα σαν απαίσιο τύραννο, που είχε βαλθεί να υποτάξει στην κυριαρχία του όλες τις χώρες, και προπαντός την Αγγλία. Αυτό το βιβλίο διάβαζα όταν πέθανε ο πατέρας μου. […] Το τέλειωσα μετά τον θάνατό του, το ξαναδιάβασα, μαζί με όλα τα βιβλία που μου χάρισε, αμέτρητες φορές. Ακόμη δεν μπορούσα να καταλάβω τι θα πει Εξουσία. Την πρώτη μου ιδέα γι’ αυτήν τη σχημάτισα από εκείνο το βιβλίο, κι είναι αδύνατο, από τότε, ν’ ακούσω το όνομα «Ναπολέων» χωρίς να το συνδέσω με τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα. Απ’ όλα τα θύματα του Ναπολέοντα, το πιο μεγάλο, το πιο φριχτό, ήταν εμένα ο πατέρας μου.
[Μάντσεστερ, 1911]
Ελίας Κανέτι
* Σημείωση του dim/art: Εξαιρετικό κείμενο, που αποτελεί και άριστο παράδειγμα καλής μετάφρασης, από την —επίσης εξαιρετική μεταφράστρια— Τζένη Μαστοράκη: «Απ’ όλα τα θύματα του Ναπολέοντα, το πιο μεγάλο, το πιο φριχτό, ήταν εμένα ο πατέρας μου». Όπως κι αν το λέει στο πρωτότυπο, αυτό το «εμένα» το επιλέγει μόνο πρώτης τάξεως μεταφραστής ή μεταφράστρια.
* * *
Επιμέλεια στήλης: Γιώργος Τσακνιάς
Εδώ άλλες Ιστορίες ανάγνωσης
dimart 