Όταν ο Όσκαρ Ουάιλντ έκανε τσιγάρο με τον Βούδα

—της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου—

Δεν ξέρω αν μπορώ να φανταστώ ακριβώς τι σήμαινε ο Όσκαρ Ουάιλντ για την κοινωνία του βικτωριανού Λονδίνου. Σίγουρα, ήταν κάτι πολύ παραπάνω από αυτό που λέμε σήμερα celebrity. Ο Ουάιλντ ήταν, βέβαια, ένας εκπληκτικός συγγραφέας. Ήταν επίσης ένας άνθρωπος που βίωνε πλήρως τα πάθη του, άγρια, αυτοκαταστροφικά, όπως ξέρουμε, ενώ ταυτόχρονα διατηρούσε εκείνο το άγιο φλέγμα που, μαζί με το ταλέντο, ενίοτε λειτουργεί σαν ζώνη ασφαλείας ανάμεσα στον ρόλο του καταραμένου και στην αληθινή ιδιοφυΐα.

Με αφορμή τα σημερινά του γενέθλια, σκεφτόμουν πάλι μια ιστορία που διάβασα τελευταία. Στην πραγματικότητα αφορούσε έναν εντελώς ελάσσονα συγγραφέα, σύγχρονο του Ουάιλντ ονόματι Έρικ Στένμποκ (1860-1895). Ο Στένμποκ καταγόταν από την Εσθονία, από οικογένεια πλούσιων εμπόρων που ζούσαν στη Γερμανία και έστειλαν το βλαστάρι τους να σπουδάσει στην Οξφόρδη, στο Μπάλιολ. Στη διάρκεια των σπουδών του, ο Έρικ επιχείρησε να γράψει τα πρώτα του ποιήματα – μελαγχολικά, θανατερά ποιήματα, με μια διακριτικά ομοφυλοφιλική απόχρωση, καθώς ο νεαρός κόμης πάλευε με τη σεξουαλικότητά του. Η συγκεκριμένη πάλη είχε μάλλον ασυνήθιστα αποτελέσματα: αντί να τον οδηγήσει στις σκοτεινές ατραπούς που ακολουθούσε ο Ουάιλντ στις παράνομες νυχτερινές περιπλανήσεις του, ο Στένμποκ στράφηκε στον θρησκευτικό μυστικισμό και αποφάσισε να γίνει εκκεντρικός: ντυνόταν εκκεντρικά, κυκλοφορούσε με μια μικρή μαϊμού και ένα φίδι τυλιγμένο μονίμως σαν κασκόλ γύρω από τον λαιμό του, ενώ είχε αποκτήσει μια ξύλινη κούκλα σε φυσικό μέγεθος, που δήλωνε πως ήταν ο γιος και κληρονόμος του. Το δωμάτιό του ήταν βαμμένο μπλε ελεκτρίκ, με κόκκινα φώτα, ενώ στο σαλόνι του σπιτιού του, σε περίοπτη θέση, υπήρχε έναν μίνι ναός του Βούδα με ένα κερί μονίμως αναμμένο μπροστά στο αγαλματίδιο, λίγα εκατοστά πιο δίπλα από ένα μικρό, κορνιζαρισμένο πορτρέτο του Σέλεϊ.

Ο Έρικ Στένμποκ έγινε, έτσι, κομμάτι των κοσμικών και καλλιτεχνικών κύκλων του Λονδίνου, παρόλο που οι συγγραφικές του ικανότητες ουδέποτε αναγνωρίστηκαν ως ιδιαιτέρως λαμπρές· ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι γνωριζόταν με τον Όμπρι Μπήρντσλεϊ, τον εξαίρετο εικονογράφο και φυσιογνωμία του κινήματος του αισθητισμού ανάλογου βεληνεκούς με τον Ουάιλντ. Δεν ήταν λίγοι, λοιπόν, εκείνοι που θεωρούσαν ότι ο Στένμποκ και ο Ουάιλντ έπρεπε απαραιτήτως να έρθουν σε στενότερη επαφή.

«The Idiot Club of London», φωτογραφία του Frederick Hollyer, ca. 1886. Από αριστερά προς τα δεξιά: Stenbock, Alys Whittal Smith (η πρώτη σύζυγος του Bertrand Russell), Mary Costelloe, και Logan Pearsall Smith.

Το εγχείρημα ανέλαβε ο Έρνεστ Ρυς, ιδρυτής της Everyman’s Library, ο οποίος κανόνισε να επισκεφτεί ο Ουάιλντ τον Έρικ στο σπίτι του. Ο Ρυς είναι επίσης αυτός που παραδίδει την ιστορία της συνάντησης. Σύμφωνα με τον Ρυς, λοιπόν, ο Ουάιλντ μπαίνοντας στο σαλόνι, έριξε μια ματιά τριγύρω και την προσοχή του τράβηξε ιδιαίτερα το μικρό εικονοστάσι με τον Βούδα και τον Σέλλεϊ. Για την ακρίβεια, η φλογίτσα του κεριού. Αυτομάτως, διέσχισε το δωμάτιο, έβγαλε ένα τσιγάρο (ήταν αρειμάνιος καπνιστής) και το άναψε στο κερί. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή κατέβαινε από τη σκάλα ο Έρικ. Δεν έγινε ποτέ γνωστό αν είπε κάτι συγκεκριμένο — ο Ρυς αναφέρει ότι απλώς έπεσε στο πάτωμα, λιπόθυμος ή δήθεν λιπόθυμος, με μια μικρή κραυγή, ανίκανος να αντέξει την πράξη καθοσιώσεως που είχε μόλις αντικρίσει. Ο Ουάιλντ σκούντηξε λίγο το πεσμένο σώμα με το πόδι, πήρε μια-δυο ακόμα τζούρες από το τσιγάρο του, το έσβησε στο πάτωμα και αποχώρησε.

* * *