29 κατασκευαστές πλυντηρίων συνιστούν Λαϊκές Επιτροπές

—του Γιώργου Τσακνιά—

Οι «Επιτροπές Στήριξης του Κυβερνητικού Έργου», που εμφανίζονται από τις πρώτες μέρες της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, σχολιάστηκαν ήδη. Επιεικώς γελοία ιδέα· σωστά επισημάνθηκε ότι, χωρίς επιείκεια, τη λες και επικίνδυνη. Ξέρουμε όλοι τι σημαίνει «λαϊκές επιτροπές».

Πολύ φοβάμαι, ωστόσο, ότι η ιδέα αυτή, είτε γελοία την πεις είτε επικίνδυνη (είτε και τα δύο), ταιριάζει απόλυτα στην παρούσα συγκυβέρνηση. Εκφράζει το κοινό της: όχι τους αριστερούς, όχι δηλαδή τα «παραδοσιακά» μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, ίσως ούτε ακριβώς τους φανατικούς καμένους, αλλά το εθνολαϊκιστικό κοινό υποσύνολο της μάζας των ψηφοφόρων, όσες και όσους ψήφισαν με τη θολή ελπίδα ακριβώς μιας τέτοιας πατριωτικής συγκυβέρνησης ενάντια στην υποτέλεια γενικώς. Και δεν ψήφισαν τυχαία: ο νυν πρωθυπουργός έκανε συνειδητή κατάχρηση των όρων αυτών —πατρίδα και υποτέλεια— προεκλογικά. Πρόκειται για τους πολίτες που ως επωδό έχουν το «και να πτωχεύσουμε δεν με νοιάζει». Πρόκειται ακριβώς για τους ίδιους ανθρώπους που, εάν χρεοκοπήσει η χώρα —αν χρεοκοπήσει κανονικά, με το νόμο, αν με αυτούς τους όρους και σε αυτές τις συνθήκες γυρίσει σε εθνικό νόμισμα (προφανώς το απεύχομαι, επίσης δεν νομίζω ότι θα συμβεί)—, θα είναι οι πρώτοι και καλύτεροι —μόλις καταλάβουν ότι η «αξιοπρέπεια» δεν τρώγεται, δηλαδή πολύ γρήγορα— που θα ξαναβγούν στους δρόμους, «μια νύχτα μαγική, σαν την Αργεντινή» κ.λπ. Ο επιβάτης του ελικοπτέρου θα είναι πλέον άλλος, οι διώκτες του όμως θα είναι οι ίδιοι.

Οι επιτροπές είναι το καλύτερο εργαλείο να συνεχίσουν οι άνθρωποι αυτοί να «εκπαιδεύονται» στην ίδια κατεύθυνση. Επισημάνθηκε σωστά ο διχαστικός χαρακτήρας τέτοιων «επιτροπών». Κατ’ αρχάς, σε τι χρειάζονται; Έγιναν εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ νίκησε, στο τσακ έχασε την αυτοδυναμία, επέλεξε ως προνομιακό συνομιλητή και κυβερνητικό εταίρο του τους ΑΝΕΛ. Θεσμικά σωστή διαδικασία, πολιτικά δικαιούται όποιος θέλει να στηλιτεύει τη συγκατοίκηση της ριζοσπαστικής αριστεράς με την εθνολαϊκοπατριωτικοαντισημιτοψεκασμένη ακροδεξιά, άλλος να την υπερασπίζεται από τα αριστερά ή από τα πατριωτικοδεξιά, άλλος να λέει ότι ήταν φυσική εξέλιξη, άλλος ότι ήταν αναγκαίο κακό, άλλος ότι το παν είναι η απαλλαγή από το μνημόνιο κ.ο.κ. Η κυβέρνηση πάντως έχει τη δεδηλωμένη (σύντομα θα την έχει και τυπικά, στη Βουλή), νομιμοποιείται συνεπώς να εκπροσωπεί τη χώρα και να διαπραγματεύεται στο εξωτερικό με τους εταίρους. Θεωρητικά υπάρχει ζήτημα πολιτικό (κυρίως ουσίας, όχι τύπου) με το γεγονός ότι η κυβέρνηση ξεκίνησε τη διαπραγμάτευση πριν από την ανάγνωση και έγκριση των προγραμματικών της δηλώσεων από τη Βουλή — από την άλλη, ωστόσο, είναι γεγονός ότι δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Οι επιτροπές, λοιπόν, σε τι εξυπηρετούν;

Κατά τη γνώμη μου, εξυπηρετούν στην ενίσχυση και ενδυνάμωση του κοινού πολιτικού παρανομαστή των δύο εταίρων στην κυβέρνηση: αντίσταση στους Γερμανούς που θέλουν να μετατρέψουν την πατρίδα μας σε αποικία χρέους.

Ωραίο μου πλυντήριο

Και προσπαθώ να μπω στη θέση του αριστερού ψηφοφόρου, που πίστεψε πως ήρθε η ώρα της Αριστεράς — όχι του ψηφοφόρου που θέλησε «να φύγει η μαυρίλα» ή «κάτι να αλλάξει» γενικώς, αλλά εκείνου και που πείστηκε από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ και από την επιχειρηματολογία σχετικά με την κατάληξη της διαπραγμάτευσης για το δημόσιο χρέος. Φαντάζομαι πως θα αναρωτιόμουν πού πάει το πράγμα. Θα αναρωτιόμουν μήπως οι επιτροπές αυτές εκφράζουν την κλιμάκωση του χειρότερου είδους εθνολαϊκισμού, μήπως στην πραγματικότητα θα είναι ένα άνευ προηγουμένου πλυντήριο (το τελικό πλυντήριο, μετά το μούλιασμα που έχει προηγηθεί) του κάθε τοπικού λαμόγιου που επί χρόνια έφαγε τον άμπακο «στη μικρή μας πόλη» και που τώρα ανεβαίνει στο βήμα και μιλάει με πύρινα λόγια για το χαμόγελο που επέστρεψε στα πρόσωπα μετά τη μαυρίλα των τελευταίων ετών, για το πατριωτικό έργο της κυβέρνησης και για το πώς ο Έλληνας μπορεί να αισθάνεται ξανά περήφανος που αντιστέκεται στους διεθνείς τοκογλύφους. Θα αναρωτιόμουν επίσης μήπως εδώ είναι το πλυντήριο και των άλλων, όχι των έμπειρων σε αυτά τα κόλπα που μεταπήδησαν εγκαίρως, αλλά των ουκ ολίγων της τελευταίας στιγμής: «Εγώ θα σας πω την αλήθεια: τον ΣΥΡΙΖΑ δεν τον ψήφισα. Διαφωνούσα και εξακολουθώ να διαφωνώ με πολλά από αυτά που λέει… Αλλά πάνω απ’ όλα βάζω την πατρίδα. Και τώρα, πρέπει να είμαστε μια γροθιά απέναντι στους ξένους. Όποτε οι Έλληνες βρέθηκαν ενωμένοι, μεγαλούργησαν….»

Νομίζω πως θα αναρωτιόμουν τι ακριβώς θα προκύψει από αυτό το «νέο ΕΑΜ», πως θα μου περνούσε από το μυαλό η ιδέα μπας και είναι ακριβώς ο μηχανισμός που όχι μόνο θα ξεπλύνει αλλά και θα βάψει κόκκινους διάφορους περίεργους τύπους με πρασινομπλέ κόκκους, όπως ακριβώς έβαψε πράσινους διάφορους κατάμαυρους χουντικούς το 1981. Μπορεί και να κοίταζα γύρω μου να δω φάτσες —συναγωνιστές στην τοπική μου ΕΣΚΕ— και να αναρωτηθώ από πού τις ξέρω· γιατί, είπαμε: λίγο πολύ γνωριζόμαστε όλοι, στη μικρή μας πόλη.

Μπορεί, βέβαια, μετά την αρχική ευφορία, την όλο ενθουσιασμό αυθόρμητη συνάθροιση στις επιτροπές, να ερχόταν και η στιγμή —ανεπαισθήτως— που θα αισθανόμουν λίγο άβολα. Που θα άκουγα για πολλοστή φορά το πόσο σημαντική είναι η διαπραγμάτευση για τη χώρα και πόσο προσκυνημένοι ήταν οι προηγούμενοι και πως θα έρθει φυσικά και η σειρά άλλων θεμάτων, όπως π.χ. η ιθαγένεια στα παιδιά που γεννιούνται στην Ελλάδα από μετανάστες γονείς, αλλά δεν είναι ακόμα η ώρα, δεν ωρίμασαν οι συνθήκες, και μπορεί, όσο θα περνούσε ο καιρός, τα χαμόγελα των διπλανών μου στο άκουσμα της λέξης «ιθαγένεια» να γίνονταν όλο και πιο συγκαταβατικά, έως ελαφρώς ειρωνικά, μπορεί να ακουγόταν και κάνα μουρμουρητό —«άντε πάλι με τους μετανάστες, εδώ εμείς χάσαμε τα πάντα με τα μνημόνια»—, μπορεί να δυσφορούσα, να ένιωθα ότι και μερικά αριστερά πολιτικά προτάγματα μπήκαν στο πλύσιμο ή άλλαξαν χρώμα γιατί ξέβαψε μια σκούρα μπλε κάλτσα, να σκεφτόμουν να αντιδράσω — αλλά, από την άλλη, το σημαντικό τώρα είναι η διαπραγμάτευση, για να αποτινάξουμε την υποτέλεια, ας μην πεταχτώ εγώ να δυναμιτίσω την κοινή προσπάθεια, τη μεγάλη ευκαιρία για τον τόπο, κι όσο για την ιθαγένεια, κι αύριο μέρα είναι. Εξάλλου, είπαμε: επέστρεψε το χαμόγελο στα πρόσωπα των ανθρώπων, ύστερα από τόση μαυρίλα. Λίγο είναι αυτό;

Εν κατακλείδι, θεωρώ ότι οι «Επιτροπές Στήριξης του Κυβερνητικού Έργου» είναι ένα πολύ σαφές και χαρακτηριστικό βήμα —όχι το πρώτο— μιας «από τα κάτω» συνάντησης ανθρώπων και ιδεολογιών σε δρόμο απολύτως ολισθηρό. Ότι πολλοί από τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ είτε δεν μπορούν είτε δεν θέλουν να αναγνωρίσουν τη στρέβλωση και τον κίνδυνο που αυτή συνεπάγεται. Ότι, τέλος, είναι ένα εργαλείο εγκλωβισμού όσων βλέπουν ή διαισθάνονται, λίγο πολύ, αυτή την πορεία των πραγμάτων.

Ούτε νερό ούτε ψωμί

Τα κορίτσια που ’χαν πρώτα Ιταλούς
τα κορίτσια που ’χαν πρώτα Γερμανούς
τώρα έχουν εγγλεζάκια
με κοντά παντελονάκια
κι από πίσω ένα σύνταγμα Ινδούς.

Η ιστορία μπορεί να μην επαναλαμβάνεται ακριβώς, πάντως διδάσκει (αρκεί, βέβαια, να τη διαβάζεις). Αυτή η φυλή ανθρώπων που κατέχει την τέχνη να κάνει αλλεπάλληλες κωλοτούμπες και με μαεστρία μεταπηδά από καράβι σε καράβι —μιλάμε πάντα για καράβια εξουσίας, ας μην το ξεχνάμε!— τελικά παίρνει και το τιμόνι του καραβιού ή, έστω, μια καλή θέση στην τιμονιέρα. Και πάντα μα πάντα ο νεοφερμένος υβρίζει αυτόν τον οποίον εκτόπισε για να πάρει τη θέση, που (πάντα μα πάντα) ήταν εκείνος που του έδωσε χέρι να ανέβει στο καράβι.

Ελάχιστες ιστορίες από την Κατοχή, την Αντίσταση και την Εμφύλιο μου διηγήθηκε ο πατέρας μου· κι από αυτές, οι περισσότερες δεν ήταν ηρωικές αλλά κωμικοτραγικές ή και απλώς κωμικές — συνεπώς και απομυθοποιητικές.

Κάποτε, ωστόσο, μου εξήγησε πώς άρχισε για τον ίδιο η αμφισβήτηση του Κόμματος — έστω ανομολόγητα, έστω εν σπέρματι: ένας ολόκληρος κόσμος άρχισε να καταρρέει μέσα του στη συνέλευση του ΕΑΜ το καλοκαίρι του ’45, μετά τον τραγικό θάνατο του Άρη — του Άρη, που δεν ήταν απλώς ο ήρωας της γενιάς του και της πόλης του, δεν ήταν απλώς το ίνδαλμα του δεκαεξάχρονου τότε επονίτη πατέρα μου, αλλά ένας αγαπημένος του άνθρωπος, οικογενειακός φίλος, γείτονας, που κάθε τόσο ερχόταν στο σπίτι στη Λαμία να φάει και να μιλήσει για την κατάσταση, σχεδόν πάντοτε (πριν, κατά και μετά την Κατοχή) κρυφά και προσεχτικά, με τσιλιαδόρους στη γωνιά του δρόμου. Και στη συνέλευση λοιπόν, μετά τον θάνατο του κυνηγημένου από τους Χίτες Άρη στη Μεσούντα και τη δημοσιοποίηση —την ίδια ημέρα του θανάτου!— της αποκήρυξής του από το ΚΚΕ, οι διάφοροι τοπάρχες του ΕΑΜ από όλα τα χωριά της Ρούμελης και της Θεσσαλίας, οι άνθρωποι που ο Άρης και οι στενοί του συνεργάτες ανέδειξαν όταν πρωτοβγήκαν στο βουνό και γύρναγαν τα χωριά νύχτα και στρατολογούσαν κόσμο, έπαιρναν τώρα ένας ένας τον λόγο και επαίροντο με πόση ακρίβεια ακολούθησαν την εντολή του Κόμματος και πώς δεν έδωσαν ούτε μπουκιά ψωμί ούτε γουλιά νερό στον προδότη τον Άρη, τον Θανάση Κλάρα, τον Μιζέρια.

Προσοχή λοιπόν, σύντροφοι, με τους διάφορους τοπάρχες του «νέου ΕΑΜ».

Άρης Βελουχιώτης, ο «Λόγος της Λαμίας», 29/10/1944

Η τελευταία συνέλευση

Αντί επιλόγου, διασκευάζω ελαφρώς ένα κλασικό αντισοβιετικό ανέκδοτο, προσαρμόζοντάς το στη συγκυρία:

Ο Γραμματέας της Επιτροπής Στήριξης του Κυβερνητικού Έργου μιας επαρχιακής πόλης συναντά στον δρόμο τον σ. Γ. και του λέει αυστηρά:
— Σύντροφε, δεν σε είδα στην τελευταία μας συνέλευση…
— Σύντροφε Γραμματέα, αν ήξερα ότι είναι η τελευταία δεν θα την έχανα με τίποτα.

* * *