Ένα χρηστικό λεξικό
–του Γιώργου Θεοχάρη–
Σαν σήμερα πριν από 10 χρόνια, ο Mark Zuckerberg και τέσσερις φίλοι και συμφοιτητές του στο Harvard University ίδρυσαν το Facebook. Αντί άλλου αφιερώματος (σαν αυτά που σίγουρα θα βρείτε εν αφθονία αλλού), ακολουθεί ένα μικρό γλωσσάρι που περιλαμβάνει λέξεις και εκφράσεις της φεϊσμπουκικής ιδιολέκτου, αποδελτιωμένες κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών.
Εισαγωγή
Οι γλωσσολόγοι λένε ότι οποιαδήποτε επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων αναπόδραστα παράγει επικοινωνιακούς κώδικες. Η εμπειρία συμφωνεί: παρέες, ζευγάρια, χούλιγκαν, κομπιουτεράδες, ψαράδες, πρεζάκια, μουσικοί – οποιοδήποτε νοητό σύνολο ανθρώπων (μόνος περιορισμός: ο αριθμός τους να είναι από δύο και πάνω) με επαφές ειδικού σκοπού αναπτύσσει αργά ή γρήγορα μια ιδιόλεκτο. Το φαινόμενο, όμως, δεν περιορίζεται σε ολιγομελείς ομάδες, η συγκρότηση και συνοχή των οποίων συνήθως οφείλεται σε ένα κοινό ενδιαφέρον, αλλά και σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες: έφηβοι κάθε εποχής, φαντάροι, παλαιάς κοπής αριστεροί κ.λπ. κ.λπ. Δεν θα μπορούσε να μην συμβαίνει το ίδιο και με τους χρήστες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (του FB εν προκειμένω), οι οποίοι εκ των πραγμάτων στην πλειοψηφία τους γράφουν (χωρίς απαραίτητα να επικοινωνούν) ασταμάτητα. Το θέμα είναι τεράστιο και (θα έπρεπε να) απασχολεί γλωσσολόγους και λεξικογράφους. Η φιλοδοξία τού παρόντος δεν πάει τόσο μακριά: αυτό που ακολουθεί είναι η καταγραφή και απόπειρα ερμηνείας κάποιων λέξεων και εκφράσεων οι οποίες επαναλαμβάνονται στο FB με συχνότητα που είναι αδύνατον να αγνοηθεί. Πολλές από αυτές (ίσως και όλες) δεν θα επιζήσουν, θα χαθούν στο κυβερνοδιάστημα. Παρ’ όλα αυτά, η καταγραφή τους, ως γλωσσική (συνεπώς και κοινωνική) αποτύπωση της στιγμής, έχει την αξία της.
29 Λήμματα
κλαίω: γελάω
Προέλευση*: από τη φράση «κλαίω από τα γέλια». Η σύντμηση της φράσης έδωσε στο ρήμα όχι μόνο νέο αλλά και διαμετρικά αντίθετο νόημα.
Χρήση: επιβραβευτική. Χρησιμοποιείται (α) σε ανάρτηση για να προϊδεάσει τον χρήστη πως ό,τι ακολουθεί είναι ή πολύ αστείο ή πολύ γελοίο∙ (β) σε σχόλιο για να επιβραβεύσει κάτι αστείο που γράφτηκε πριν ή να επικυρώσει τη γελοιότητα του θέματος (δηλαδή, σαν το παλιό «LOL»).
τι δεν καταλαβαίνεις;: αυτό που λέω είναι εξόφθαλμα προφανές/αληθές
Χρήση: ειρωνική. Η φράση έπεται του θέματος και πάντοτε κλείνει την ανάρτηση ή το σχόλιο. Ο χρήστης θεωρεί ότι αυτό που λέει δεν σηκώνει αμφισβήτηση, κι αν δεν καταλαβαίνεις είσαι πίτουρας!
τυχαίο;: καθόλου τυχαίο
Προέλευση: από τη διαφήμιση με το σλόγκαν «Τυχαίο; Δε νομίζω».
Χρήση: ειρωνική/αποκαλυπτική. Η λέξη έρχεται πάντα στο τέλος μιας ανάρτησης ή ενός σχολίου. Ο χρήστης θεωρεί ότι η σχέση που έχει ανακαλύψει (και αποκαλύψει) μεταξύ δύο καταστάσεων είναι στενή και προμελετημένη. Ιδανική για θεωρίες συνωμοσίας. Χρησιμοποιείται και για πλάκα, πάντως.
διεδώστε: αυτό που λέω είναι για γέλια
Προέλευση: από τη γραμματικά σωστή προστακτική «διαδώστε», που χρησιμοποιείται στο Διαδίκτυο κατ’ αντιστοιχία με το αγγλικό “share”, σε συνδυασμό με τον αντίκτυπο που είχε το λανθασμένο νεοναζιστικό «εγέρθητου».
Χρήση: ειρωνική/χιουμοριστική. Η άκομψη χρονική αύξηση στην προστακτική υπονομεύει αυτό που έχει προηγηθεί και το οποίο ο χρήστης θεωρεί ότι είναι αστείο.
μπλα-μπλα-μπλα. Αυτό: τελεία και παύλα
Προέλευση: ίσως από την ανάρτηση της Βανδή για τη λύση της συνεργασίας της με τον Σφακιανάκη μετά από τις φιλο-νεοναζιστικές του δηλώσεις, η οποία τελείωνε με ένα τελεσίδικο «Αυτό».
Χρήση: σοβαροφανής. Δηλώνει ότι ο χρήστης είναι απόλυτος για όσα έχει μόλις γράψει. Συνήθως συνοδεύει κοινοτοπίες ή πράγματα απολύτως αυτονόητα. (Αλλά πάλι, στα τόσα που γράφονται, δεν γίνεται να απουσιάζουν οι κοινοτοπίες και τα αυτονόητα, αλίμονο.)
πέστε να με φάτε: περιμένω αντιδράσεις
Χρήση: προκλητική. Και πάλι φράση που κλείνει μια ανάρτηση ή ένα σχόλιο. Ο χρήστης θεωρεί ότι έχει εκφράσει μία αιρετική άποψη που θα προκαλέσει τους αναγνώστες του.
να τα λέμε κι αυτά: υπάρχει κι αυτός ο τρόπος να το δούμε το πράγμα
Χρήση: χιουμοριστική. Ο χρήστης προσθέτει κάτι (συνήθως αστείο ή ανατρεπτικό) και κλείνει με αυτή τη φράση για να δηλώσει ότι κάνει πλάκα (αν και όχι πάντα).
αααυτά είναι!: ωραία πράματα!
Χρήση: χιουμοριστική/επιβραβευτική. Συνήθως σε σχόλιο κάτω από φωτογραφία/ες. Γενικά δηλώνει την ευαρέσκεια του σχολιαστή.
Χ θεούλης: πολύ τον γουστάρω τον Χ
Χρήση: δηλώνει τη συμπάθεια του χρήστη προς ένα δημόσιο πρόσωπο, το οποίο όμως δεν έχει ακόμα την αναγνώριση που θα τον έφερνε στο status του θεού. (Καμία σχέση με το παλιό «αυτός δεν είναι θεός, ρε, είναι ημίθεος!»)
Παράδειγμα: Μήτρογλου θεούλης.
πιο Χ πεθαίνεις: [το υπό συζήτηση πρόσωπο] είναι το άκρον άωτον του Χ
Χρήση: χιουμοριστική. Ο δια της υπερβολής τονισμός ενός χαρακτηριστικού γνωρίσματος.
Παράδειγμα: Ο Μήτρογλου; Πιο κάγκουρας πεθαίνεις.
(Προσφέρεται και για αστείες ατάκες. Στο «Δε σου Κάνω τον Άγιο» –το γνωστό αστυνομικό σε συνέχειες– κάπου λέει: «πιο νεκρός πεθαίνεις».)
το τερμάτισες: το παράκανες
Προέλευση: από τα παιχνίδια με επίπεδα – όταν φτάνεις στην τελευταία “πίστα”, το τερματίζεις.
Χρήση: σκωπτική. Το απευθύνεις σε κάποιον που θεωρείς ότι υπερβάλλει. Συνήθως δεν εκλαμβάνεται ως προσβολή.
καταδικάζουμε το Χ απ’ όπου κι αν προέρχεται: δε μας παρατάς με το Χ!
Προέλευση: από τη στερεότυπη πολιτική δήλωση «καταδικάζουμε τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται».
Χρήση: χιουμοριστική. Δηλώνει απαξίωση, αλλά σε χαλαρά συμφραζόμενα. Ακόμα κι έτσι, όμως, έχει μια πολιτική χροιά (υπό την έννοια ότι ο χρήστης χλευάζει την ξύλινη γλώσσα των πολιτικών).
Παράδειγμα: Καταδικάζουμε το σούσι απ’ όπου κι αν προέρχεται. Χρησιμοποιείται και για πρόσωπα, με πιο σουρεαλιστικά αποτελέσματα – π.χ., Καταδικάζουμε τον Μήτρογλου απ’ όπου κι προέρχεται.
άσε μας, κουκλίτσα μου: απαξιώ να συνεχίσω ν’ ασχολούμαι μαζί σου
Χρήση: προσβλητική/απαξιωτική. Χρησιμοποιείται για να σχολιάσει δηλώσεις/πράξεις δημοσίων προσώπων, αλλά και μεταξύ χρηστών (οπότε και ακολουθεί καυγάς). Ιδιαίτερα αποτελεσματική (δηλαδή, εκνευριστική) όταν απευθύνεται σε άντρα (λ.χ., σκεφτείτε να το γράφει κάποιος ως σχόλιο σε ανάρτηση του Μήτρογλου!).
έλεος κάπου!: αν είναι δυνατόν!
Προέλευση: το παλιό επιφωνηματικό «έλεος» με την απροσδόκητη προσθήκη τού «κάπου».
Χρήση: ειρωνική/σκωπτική. Άλλη μια φράση που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για να κλείσει αναρτήσεις και σχόλια. Ο χρήστης αναφέρεται σε κάτι κατά τη γνώμη του απίστευτο (συνήθως σε κάποια μνημειώδη ανθρώπινη βλακεία) και κλείνει με τη φράση αυτή, με το «κάπου» να λειτουργεί υπονομευτικά όχι μόνο για τη σχολιαζόμενη αρλούμπα, αλλά και για τον ίδιο τον χρήστη που ασχολήθηκε μαζί της. Ακόμα καλύτερα λειτουργεί όταν γράφεται με κεφαλαία λατινικά και με το κλασικό λάθος του τελικού “ς”: «ELEOW KAPOU!» Επίσης, συναντάται και ως «Έλεος κάποτε!».
ε, ρε, κάτι μηgnύσεις!: ωραία πλάκα!
Προέλευση: από την ατάκα της Αμαλίας στην επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά “Στο Παραπέντε”.
Χρήση: χιουμοριστική. Συνήθως εκφράζει ευαρέσκεια για κάτι που ειπώθηκε/έγινε. Το “gn” παραπέμπει στην χαρακτηριστική (πελοποννησιακή) προφορά του “νι”.
αυτό, που μπλα-μπλα-μπλα, δεν το λες και Χ: δεν είναι Χ αυτό το πράμα
Χρήση: όταν κάποιος θέλει να πει κάτι που κατά τη γνώμη του είναι πρωτότυπο, σοβαρό και σημαντικό, αλλά δεν θέλει να του δώσει το αντίστοιχο βάρος, φοβούμενος μην κατηγορηθεί για σοβαροφάνεια, χρησιμοποιεί αυτή την περίεργη σύνταξη για να ρίξει μόνος του τον τόνο. Περιέργως, αυτές οι αναρτήσεις συνήθως πάνε ασχολίαστες.
Παράδειγμα: Αυτό, που πήγε ο Μήτρογλου στη Φούλαμ, δεν το λες και εξαγωγή ιθαγενούς καλής ποιότητας.
μποοο!: έλα, μωρέ, τώρα, πώς κάνεις έτσι;
Χρήση: κατευναστική/φιλική. Αν κάποιος θεωρήσει ότι ένας διαδικτυακός φίλος υπερβάλλει και δεν θέλει να του το πει ευθέως μήπως και τον προσβάλλει, χρησιμοποιεί αυτό το επιφώνημα. Ενίοτε, χρησιμοποιείται και ως επιφώνημα που ενθαρρύνει την υπερβολή.
μουάχαχαχα!: καλά να πάθει(ς)
Χρήση: περιπαικτική/χαιρέκακη. Πρόκειται για γέλιο τρόμου. Συναντάται και σε λατινική γραφή (“mwahahahahahaha!”).
έλα σε πρκλ πολύ: σοβαρέψου
Χρήση: προκλητική. Χρησιμοποιείται σε ανταλλαγή επιχειρημάτων από κάποιον που θεωρεί ότι ο συνομιλητής του παρεκτρέπεται ή τερατολογεί. Συνήθως ακολουθεί καυγάς. (Η συντομογραφία του «παρακαλώ» είναι δάνειο από τα sms. Στο FB επιλέγεται ενδεχομένως για να υποδηλώσει ταραχή.)
δώσε πόνο!: χώσε!
Χρήση: χιουμοριστική/ενθαρρυντική/επιβραβευτική. Χρησιμοποιείται σε διάφορα συμφραζόμενα. Συνήθως ως σχόλιο σε κάποιον που τα χώνει ή που έχει αναρτήσει κάτι ζηλευτό (λ.χ., φωτογραφία από διακοπές).
σαπέρα (ή σαπαραπέρα): ουστ, ρε!
Προέλευση: από το παλιό «ίσα πέρα».
Χρήση: απαξιωτική. Συνήθως χρησιμοποιείται για κράξιμο δηλώσεων/πράξεων δημοσίων προσώπων ή για πρόγκα άλλων χρηστών που εκθειάζουν τέτοιες (αμφιλεγόμενες) δηλώσεις/πράξεις.
Παράδειγμα: Ποιος Μήτρογλας, μωρέ; Σαπαραπέρα, ρε καγκουρομάνιακς!
ψόφο!: π’ ανάθεμά τον!
Χρήση: απαξιωτική/ξεκάθαρα εχθρική. Περιττό να προστεθεί ότι συνήθως συναντάται γραμμένο με κεφαλαία (δηλαδή, φωναχτά). Πρόκειται για κατάρα που εμφανίζεται κατά κανόνα σε πολιτικά/κοινωνικά συμφραζόμενα. Το χειρότερο που μπορείς να ευχηθείς για κάποιον που θεωρείς προσωπικό σου (κατά φαντασία ή πραγματικό) εχθρό. Ίσως η πιο χαρακτηριστική συνέπεια της κρίσης στην ιδιόλεκτο του FB.
γατάκια: κορόιδα
Προέλευση: από τη «γάτα» με την έννοια του «ατσίδα», του «γνώστη», του «καταφερτζή». Το «γατάκι» είναι το αντίθετο της «γάτας».
Χρήση: απαξιωτική/προειδοποιητική. Ένας χρήστης, που βέβαια ο ίδιος είναι «γάτα», αποκαλεί όλους όσοι διαφωνούν μαζί του «γατάκια» για να τους ανακαλέσει στην τάξη.
αμένσιοτο: δε χρειάζεται να σας πω σε ποιον αναφέρομαι
Προέλευση: από το αγγλικό επίθετο “unmentioned”.
Χρήση: απαξιωτική. Ο χρήστης που το χρησιμοποιεί δηλώνει με μία και μόνη λέξη «δεν κάνω tag αυτόν στον οποίο αναφέρομαι, ονόματα δε λέμε, υπολήψεις δε θίγουμε, αλλά όλοι ξέρετε για ποιον καραγκιόζη μιλάω». Ο στόχος είναι συνήθως κάποιο δημόσιο πρόσωπο.
τι φάση;: τι κουλό είν’ αυτό πάλι;
Χρήση: απαξιωτική. Άλλη μια φράση που κλείνει αναρτήσεις. Δηλώνει δυσάρεστη έκπληξη και απορία.
δηλαδή, μπλα-μπλα-μπλα, ναι;: θέλεις και τα λες ή σου ξεφεύγουν;
Χρήση: ειρωνική/συγκαταβατική/απαξιωτική. Χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε σχόλια. Ο χρήστης στο «μπλα,μπλα,μπλα» επαναδιατυπώνει κατά πώς θέλει ο ίδιος κάτι που έχει πει κάποιος άλλος και με το οποίο ο ίδιος ασφαλώς διαφωνεί, και κλείνει με ένα συγκαταβατικό «ναι;» για να τον συνομιλητή του ν’ αφρίσει.
είστε εσείς που Χ και είμαστε κι εμείς που Ψ: ας γίνουμε από δυο χωριά χωριάτες
Χρήση: περιπαικτική/χιουμοριστική. Φράση που αποτελεί από μόνη της ανάρτηση. Ανήκει στην κατηγορία των αμφιλεγόμενων εξυπνάδων που κατακλύζουν καθημερινά το FB. Σπανίως προκαλεί καυγάδες γιατί είναι προφανές ότι πρόκειται για χιούμορ (ασχέτως επιτυχίας).
Παράδειγμα: Είστε εσείς που τους ψηφίζετε και είμαστε κι εμείς που μας κυβερνάνε.
Κάντε/πείτε μου τώρα μπλα-μπλα-μπλα, να δω κάτι που θέλω: ό,τι να κα κάνετε/πείτε, σας ρούμπωσα!
Χρήση: ειρωνική. Συνήθως σε σχόλια. Ο χρήστης θέλει να ειρωνευτεί εκείνους με τους οποίους διαφωνεί στο υπό συζήτηση θέμα. Δεν είναι εύκολη ατάκα, γιατί για να ειρωνευτείς με επιτυχία πρέπει και να εντοπίσεις το αδύνατο σημείο των αντιπάλων σου και να πεις κάτι έξυπνο.
Παράδειγμα: Πείτε μου τώρα ότι ο Μήτρογλου έπρεπε να δώσει για λόουερ πριν φύγει, να δω κάτι που θέλω.
όλα εγώ πια; τι είπα πάλι, ο ημίθεος;
Χρήση: αυτοσαρκαστική. Το χρησιμοποιεί κάποιος στο τέλος μιας ανάρτησης ή ενός σχολίου όπου έχει γράψει κάτι αυτονόητο, έτσι ώστε να δηλώσει ότι γνωρίζει το μάταιο του εγχειρήματος.
Επιλεγόμενα
Πολλά θα μπορούσε να συμπεράνει κανείς διαβάζοντας αυτό το γλωσσάρι. Θα περιοριστώ μόνο σε δύο σχόλια, ένα κοινωνικό κι ένα γλωσσικό.
Οι περισσότερες από τις λέξεις/φράσεις έχουν απαξιωτική χρήση. Όποιος έχει προσωπική εμπειρία από το FB δεν ξαφνιάζεται: εδώ και κάτι χρόνια (από τότε που άρχισε η κρίση, για να γίνω πιο συγκεκριμένος) οι περισσότεροι χρήστες όλων των ΜΚΔ έχουν λυμένο το ζωνάρι τους για καυγά. Δεν ενδιαφέρει τόσο το θέμα, αρκεί να προσφέρεται για καυγά. Και αποδεικνύεται ότι κάποιοι μπορούν να τσακωθούν για τα πάντα. (Π.χ., αυτές τις μέρες τσακώνονται για το αν αξίζει να πενθήσουμε εκείνο το “πρεζόνι” τον Philip Seymour Hoffman!) Είναι ευχή και κατάρα το γεγονός ότι η έξαρση των ΜΚΔ συνέπεσε με την κρίση, με μια εποχή δηλαδή που τα νεύρα όλων είναι δαντέλες. Τα ΜΚΔ είναι ένας από τους καθρέφτες της εκάστοτε εποχής, και ό,τι αναπαρίσταται εκεί στις μέρες μας είναι κατά κανόνα αποκρουστικό.
Από την άλλη μεριά, για τη γλώσσα, απ’ όλο αυτό το νταβαντούρι μόνο καλό μπορεί να προκύψει. Οι επαγγελματίες της γλωσσικής εγρήγορσης ενοχλούνται με τον γλωσσικό αχταρμά των ΜΚΔ και ανησυχούν (αυτό ξέρουν, αυτό κάνουν) για την επίδρασή του στη γλώσσα μας την αμόλυντη (που βαστάει από τον Όμηρο, να μην ξεχνιόμαστε). Οι γλωσσολόγοι μάς διαβεβαιώνουν ότι το φυσικό γλωσσικό φαινόμενο των νεολογισμών και της ανανοηματοδότησης δεν βλάπτει τη γλώσσα, καμία γλώσσα – αντιθέτως, την εμπλουτίζει όταν στοιχεία από τους παραποτάμους πέφτουν μέσα στο ποτάμι. Δίκιο έχουν. Καμία γλώσσα δεν χαλάει όταν ενσωματώνει οτιδήποτε από οπουδήποτε· αλλάζει, ναι, αλλά δεν χαλάει. Καμία γλώσσα δεν χαλάει, δεν γίνεται να χαλάσει. Οι γλώσσες πεθαίνουν, αλλά δεν χαλάνε. Όσες ζουν, αλλάζουν σχεδόν ανεπαίσθητα μέσα στον χρόνο, δυναμώνουν και συνεχίζουν ευτυχώς να κάνουν τη δουλειά τους.
Χρόνια πολλά, λοιπόν, στο FB. Κι ας μην το πετροβολάμε: περνάει ακόμα τις παιδικές του αρρώστιες. Ο χρόνος, όπως πάντα, είναι αυτός που θα κρίνει την αξία του.
–––
* Σε όποια λέξη/φράση δεν αναφέρεται “προέλευση” είτε δεν μπόρεσα να την εντοπίσω είτε η πρώτη εμφάνιση έγινε απευθείας στο FB.
Ευχαριστώ τη συντακτική ομάδα του dimart για τη βοήθεια στη συλλογή του υλικού.
* * *
dimart 
4 comments